بررسی عناصر نشانه شناختی امیدواری در غزلیّات حافظ با تکیه بر روانشناسی مثبت‌گرا

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 13، دوره 8، شماره 26.27، شهریور 1395، صفحه 279-310   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

نسرین عینی^*

دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

هدف پژوهش: شناسایی نشانه‌های امیدواری روانشناسی مثبت در دیوان حافظ است.
روش پژوهش: روش پژوهش کیفی کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا است و اطلاعات با روش تحلیل توصیفی بررسی شد در این روش برای توصیف، تفسیر و تحلیل نماد یا نشانه از نظریه نشانه شناسی چارلز سندرز پیرس استفاده شد. جامعه آماری پژوهش دیوان غزلیات حافظ نسخه غنی شامل 295 غزل می­باشد.
یافته‌ها: تمام داده‌ها، در جدولی با سه عنصر نشانی شعر، نشانه‌ها (مدلول) و تفسیر معنایشان (دال) قرار گرفت. بر اساس ساحت فطری امیدواری به سه‌طبقه امید به خدا، امید به زندگی و امید به آینده گروه‌بندی شد. پس از تحلیل نماد، نتیجه نشان داد هر غزل دارای نماد بامعنا و نقش مختلف است. تحلیل نشانه شناختی نشان داد فراوانی تعداد ابیات در زمینه امیدواری وجود دارد و پیشنهاد گردید بقیه مؤلفه‌های روانشناسی مثبت‌گرا در آثار ادبی بررسی گردد.

کلیدواژه‌ها

نشانه شناسی؛ امیدواری؛ حافظ شیرازی؛ روانشناسی مثبت‌گرا

مراجع

منابع فارسی

احمدی، بابک( 1375). ساختار و تاویل متن. جلد اول، چاپ اول ، تهران :  انتشارات نشر مرکز.

آسابرگر، آرتور(1387).روش‌های تحلیل رسانه‌ها، پرویز اجلالی، تهران، وزارت فرهنگ  ارشاد دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، ، چاپ سوم.

آشوری، داریوش. 1377 . عرفانورندیدرشعرحافظ. تهران: مرکز.

آلستون، ویلیام.پی(1381) فلسفه زبان، احمد ایرانمنش و احمدرضا جلیلی ، تهران: دفتر نشر و پژوهش سهرودی، چاپ اول،

آلن گراهام ( 1385). رولان بارت. ترجمه ی پیام یزدان جو.تهران

چندلر، دانیل (1387)، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.

حافظ، شمس الدین محمد ) 1374 (دیوان حافظ . به تصحیح علامه قزوینی و قاسم غنی، با مجموعه تعلیقات و حواشی علامه قزوینی ، به اهتمام ع.  جربزه دار، تهران :اساطیر.

خداویردی ترانه( 1393) شناسایی مولفه های روانشناسی مثبت در دیوان حافظ . پایان‌نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: محمود گلزاری. تهران :  وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ،دانشگاه علامه طباطبایی ،  دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی. 1393 .

خرمشاهی،   بهاءالدین  (1382) . ازکوچهرندان. چ 10 . تهران: امیرکبیر.

خرمشاهی،   بهاءالدین(1373). حافظ. تهران : طرح نو .

خرمشاهی،   بهاءالدین(1382). حافظ حافظه ما است . تهران : نشر قطره .

سارتر ،ژان پل ۱۳۸۴، ادبیات چیست ، ترجمه ابوالحسن نجفی، انتشارات زمان، تهران:.

سجودی، فرزان (1387)، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران:  انتشارات علم.

سلیگمن، مارتین ( 1388 ). روانشناسیمثبتنگردرخدمتخوشنودیپایدار، ترجمه مصطفی تبریزی و دیگران، تهران ،نشر دانژه.

سیاسر شریعتی فهیمه(1388)تحلیل هزاره دوم آهوی کوهی بر اساس نظریه نشانه­شناسی شعر مایکل ریفاتر/پایان نامه: کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

صفا،  ذبیح الله (1372) .تاریخ ادبیات در ایران و در قلمرو زبان پارسی از اوایل قرن هفتم تا پایان قرن هشتم هجری . تهران : انتشارات فردوس.

طباطبایی، سید محمدحسین.(1374).تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی،

فولادی،آسیه(1391). تحلیل نشانه شناسی اشعار صلاح عبد الصبور پایان‌نامه. کارشناسی ارشد استاد راهنما: حسن مجیدی | استاد مشاور: حجت اله فسنقری . دانشگاه تربیت معلم سبزوار ، دانشکده الهیات.

قاضی طباطبایی ، محمود (1374). تکنیکهای خاص تحقیق (رشته علوم اجتماعی ) تهران : مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور ,

کار، آلن.(1381).روان شناسی مثبت؛ علم شادمانی و نیرومند ی های انسان. (ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند.تهران: انتشارات سخن.

کالر ،جاناتان (1388).درجستجوی نشانه ها (نشانه شناسی، ادبیات، واسازی). ترجمه لیلا صادقی و تینا امرالهی ، ویراش فرزان سجودی . تهران : علم.

کوپا، فاطمه (1383 ).زبان ،درون مایه و نظام ویژه ادبیات. فصلنامهپژوهشهایادبی، شماره 6، زمستان

 محسنیان راد، مهدی(1385 )ارتباط‌شناسی، سروش، ، چاپ هفتم، تهران.

مطهری ، مرتضی ( 1359).تماشاگه راز : مباحثی پیرامون شناخت واقعی خواجه حافظ . قم: انتشارات صدرا.

مطهری ، مرتضی (1384)مجموعه آثار استاد مطهری، ج 23، قم: انتشارات صدرا.

مکاریک، ایرنا ریما ( 1384 ). دانشنامةنظریههایادبیمعاصر. ترجمة مهران مهاجر و محمدنبوی. تهران: آگه.

  نامورمطلق، بهمن(( 1383 نشانه شناسی تطبیقی شعر و نقّاشی معراج (در آثار  نظامی گنجوی و سلطان محمد

 

Refrences:

 

Barnet, S. (1985). Short Guide to Writing about Literature Boston: Little. Brown and Company

Breznitz, S. (1986). The effect of hope on coping with stress. In M. H. Appley & P. Trumbull (Eds.), Dynamics of stress: Physiological, psychological, and social perspectives (pp. 295–307). New York: Plenum Press.

Guth ,Hans P. & Rico,Gabriele L. (1997). Discovering Poetry .Pearson.

Hermawan , Andri(2010).A Semiotec Analysis On Kim Addonizios Poems Based On C.S. Peirces Theory . A Thesis of humanity faculty of  UIN university Jakarta.

Karatekin, K. (2012). Environmental literacy in Turkey primary schools social studies textbooks. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 3519-3523

Seligman, M. E., Ernst, R. M., Gillham, J., Reivich, K., & Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford review of education, 35(3), 293-311.

Silverman, K. (1984). The subject of semiotics. Oxford University Press.

Snyder, C. R., Lopez, S. J., Shorey, H. S., Rand, K. L., & Feldman, D. B. (2003). Hope theory, measurements, and applications to school psychology. School psychology quarterly, 18(2), 122.

Snyder, C. R., Rand, K. L., & Sigmon, D. R. (2002). Hope theory. Handbook of positive psychology, 257-276.

Staats, S., Hupp, J. M., & Hagley, A. M. (2008). Honesty and heroes: A positive psychology view of heroism and academic honesty. The Journal of Psychology, 142(4), 357-372.

Staats, S. R., & Stassen, M. A. (1985). Hope: An affective cognition. Social Indicators Research,17, 235–242.

Times (2011)"Time Magazine's cover story in the special issue on "The Science of Happiness", 2005" (PDF). Retrieved 2011-02-07. 

Wiersma, W. (2000). Research methods in education: an introduction. (7th ed.). Needham Heights, MA: Allyn ve Bacon A Pearson Education Company.