تحلیل همدیدی مخاطره امواج گرما در شمال غرب ایران

جغرافیای طبیعی

مقاله 1، دوره 10، شماره 37، آذر 1396، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

علی محمد خورشیددوست¹؛ سعید زنگنه^{* 2}؛ یوسف زارعی²؛ سعید محمودی²

¹استاد گروه آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

دما از عناصر اساسی اقلیم است لذا تغییرات ناگهانی یا کوتاه مدت و درازمدت آن می‌تواند ساختار آب و هوای هر محلی را دگرگون سازد. در این پژوهش تحلیل سینوپتیکی امواج گرمایی هجده ساله اخیر(1999-2016) در شمال غرب ایران مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از داده‌های دمای روزانه، موج‌های گرما را که با افزایش ناگهانی و هماهنگ دما در همه ایستگاه‌های انتخابی منطقه شمال غرب ایران رخ داده بود، بر روی نمودار به صورت ماهانه(72 نمودار) مشخص گردید، که با این روش 14 موج گرما با شدت‌های مختلف شناسایی گردید. سپس با استفاده از داده های NCEP-NCAR و نرم افزار GRADS و چهار سطح تراز دریا، 850، 700 و 500 هکتوپاسکال، انتخاب گردیدند و نقشه‌های سینوپتیکی تهیه گردید و مورد تحلیل همدیدی قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده با قرار گرفتن پشته حاصل از مراکز واچرخندی بر روی نیمه غربی ایران در روز اوج موج گرما، و با همگرا شدن هوا سبب فرونشینی و نشست هوا و در نهایت گرم شدن آن به صورت آدیاباتیک می‌شود. بررسی موج گرما از 48 ساعت قبل از شروع آن تا پایان موج و گذشتن از روی منطقه نشان می‌دهد که مراکز پرفشار جنب حاره ابتدا بر روی عربستان و شمال شرق آفریقا بسته می‌شوند و از روی دریای سرخ و عربستان عبور کرده و تا پایان موج گرما از شرق ایران گذشته و بعد از آن ضعیف شده و به عرض‌های پایین جابجا می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

تحلیل همدیدی؛ موج گرما؛ شمال‌غرب ایران؛ فرارفت گرم

مراجع

1-   اسمعیل نژاد، مرتضی. (1390): شناسایی امواج گرمایی ایران و ارتباط آن با الگوهای همدیدی در ایران، پایان نامه دکتری تخصصی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

2-   اسمعیل نژاد، مرتضی، خسروی، محمود، علیجانی، بهلول و سید ابوالفضل مسعودیان. (1392): شناسایی امواج گرمایی ایران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 33، صص 54-39.

3-   احمدآبادی، علی و محمد احمدی. (1384): بررسی و شناخت الگوی سینوپتیک تقویت امواج گرمایی روی ایران، مجموعه مقالات کنفرانس اقلیم پزشکی همدان- ملایر، انجمن معلمان،122-115.

4-   بهاروند، فاطمه. (1392): بررسی امواج گرمایی در فصل زمستان استان لرستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

5-   براتی،غلام رضا و سید شفیع موسوی. (1384): جابه جایی مکان موج های زمستانی گرما در ایران، مجله جغرافیا و توسعه، سال سوم، شماره 5، صص52-41.

6-   توحیدی زاده، علی. (1392): تحلیل سینوپتکی و منشا یابی موج های گرم زمستانه غرب در دهه اخیر و ارتباط آن با واچرخند های جنب حاره، پایان نامه کارشناسی ارشد اقلیم شناسی، استاد راهنما: دکتر حسن لشکری، گروه جغرافیا، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.

7-   چراغی، مسلم. (1391): تحلیل سینوپتیک امواج سرماو گرما در ایستگاه های منتخب جنوب غرب ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی.

8-   خسروی، محمود، نگارش، حسین، شاه حسینی، منصوره و پیمان محمودی. (1389): مطالعه خشکسالی‌های شهرستان زاهدان، جغرافیا و توسعه،  شماره 18، صص 134-109.

9-      دارند، محمد. (1393): شناسایی و تحلیل زمانی- مکانی امواج گرمایی ایران زمین، جغرافیا و توسعه، شماره 35، 180-167.

10-  زرین، آذر (1386): تحلیل پرفشار جنب حاره بر روی ایران، رساله دکتری اقلیم شناسی، گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تربیت مدرس.

11- صالحی، حسن. (1393): تحلیل سینوپتکی امواج گرمایی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد آب و هواشناسی سینوپتیک، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی.  

12- عساکره، حسین، مسعودیان، سید ابوالفضل و حسن شادمان. (1392): تحلیل سینوپتیک پویشی فراگیرترین روز گرم ایران طی سال 1340 تا سال 1386، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 7، صص 52-35.

13- قویدل رحیمی، یوسف. (1390): شناسایی- طبقه بندی و تحلیل سینوپتیک موج ابر گرم تابستان 1389 ایران، مطالعه جغرافیایی مناطق خشک، شماره 3، صص 100-85.

14- کمالی، غلامعلی. (1380): سرمای زیان بخش به کشاورزی ایران در قالب معیار های احتمالاتی،  فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 63-64 ، صص 165-149.

15- مجرد، فیروز، معصوم پور، جعفر و طیبه رستمی. (1394): تحلیل آماری- همدیدی امواج گرمایی بالای 40 درجه سلسیوس در غرب ایران، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 13، صص 57-41.