بررسی و توصیف پیوند دهنده‌ها در زبان فارسی براساس نظریة حاکمیّت و مرجع‌گزینی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 10، دوره 8، شماره 28.29، اسفند 1395، صفحه 247-270   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

مرجان طاهری اسکویی^{* 1}؛ زهرا پروینی‌راد²

¹هیأت علمی گروه زبان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان

²کارشناس‌ارشد زبان‌شناسی‌همگانی ـ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان

چکیده

پیونددهنده‌ها در زایایی زبان فارسی بسیار کارآمدند، لذا نگارندگان در این مقاله به بررسی پیونددهنده های مرکب زبان فارسی می‌پردازند. هدف پژوهش حاضر، تأئید این مسئله است که آیا تمام عباراتی را که به عنوان پیونددهنده ناهمپایه ساز مرکب می‌شناسیم پیوند دهنده ناهمپایه ساز مرکب اند یا این که تنها جزئی از آن‌ها که همان حرف «که» می‌باشد، پیونددهنده محسوب می‌شود. با مطالعه‌ی کتاب‌های دستور، بررسی روزنامه‌ها و نیز مصاحبه با تعدادی گویشور زبان فارسی این عبارات را گردآوری کردیم. این عبارات از لحاظ معنایی و از لحاظ ساختاری مورد بررسی قرار گرفتند. از لحاظ معنایی این عبارات معانی‌ای از قبیل حالت ، علت ، قصد و غیره را بیان می‌کنند. از لحاظ ساختاری نیز این عبارات در دو دسته قرار گرفتند. دسته‌ی اول دارای ساخت « گروه اسمی+ که» و دسته‌ی دیگر دارای ساخت « گروه حرف اضافه‌ای + که» می‌باشند. پس از این دسته بندی آزمون‌های مختلفی از قبیل تست اسم برای ساخت « گروه اسمی+که» و نیز آزمون‌های سازه‌ای را بر هر دو ساخت اعمال کردیم که در نتیجه مشخص شد تعدادی از این عبارات همان طور که دستورنویسان (1373، 1382، 1389، 1390) قبلاً هم متذکر شده بودند پیوند دهنده ناهمپایه ساز مرکب می‌باشند. اما برخی از ساخت ها گروه اسمی و یا حرف اضافه‌ای بودند. کاربرد آنها در کتب آموزشی زبان فارسی می باشد و به پویایی و تکامل دستور زبان فارسی کمک می‌نمایند.

کلیدواژه‌ها

پیوند دهنده؛ پیوند دهنده مرکب؛ پیونددهنده ناهمپایه ساز

مراجع

الف- منابع فارسی:

1. 1.       احمدی گیوی،  حسن، انوری، حسن. (1390). دستور زبان فارسی 2، تهران: انتشارات فاطمی، 391 صفحه.
2. 2.       باطنی، محمدرضا. (1389). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر، 197 صفحه.
3. 3.       پهلوان نژاد، محمدرضا، رسول پور، حسین. (1391). جملات مرکب در زبان فارسی (تحلیلی بر پایة نظریة دستور نقش گرا و ارجاع). مجلة زبان شناخت، شماره 9. ص 25-1.
4. 4.       شفائی، ا. (1373). مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات نوین، 290 صفحه.
5. 5.       عرب نژاد، ا. (1379). ساخت بندهای موصولی در زبان فارسی. دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، گروه زبان شناسی.
6. 6.       غلامعلی زاده، خسرو. (1390). ساخت زبان فارسی، تهران: انتشارات احیاء کتاب، 336 صفحه.
7. 7.       فرزین ، سارا . (1386) . بررسی پیونده ها در زبان فارسی بر پایه نظریه حاکمیت و مرجع گزینی . دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی ، گروه زبان شناسی.
8. 8.       مشکوة الدینی، مهدی. (1390). دستور زبان فارسی (بر پایه ی نظریه ی گشتاری). مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، 242 صفحه.
9. 9.      نغزگوی کهن، مهرداد . (1392). بررسی کلمات ربط تقابلی فارسی و چگونگی تکوین آن ها. فصلنامه جستارهای زبانی، شماره 16، ص 265-245.

 

ب- منابع انگلیسی:

1. 1.     Kortmann, Bernd. (1997). Adverbial Subordination: A Typology and History of Adverbial Subordinators Based on European Languages. Mouton de Gruyter, Berlin, New York.
2. 2.     Mauri, C., and Auwera, V.D. (2013). Connetives. P. 377-402. In Keith Allan and Kasia M. Jaszczolt (Eds.). The Cambridge Hand book o pragmatics. Cambridge University press, Cambridge.
3. 3.     Mithon, Marianne. (1988). The Grammaticalization of Coordination. Pp.331-360. In J. Haiman and A.S.A. Thompson (Eds.). Clause Combining in Grammar and Discouse. Amsterdam: Benjamins.
4. 4.     Ramat, G. and C. Mauri. (2014). " The Grammaticalization of Coordinating Interclausal Connective. Pp. 659-664. In Heiko Narrog and Bernd Heine (Eds.). Oxford Handbook of Grammaticalization. Oxford University Press.