بررسی ساختار روایی بیت کُردی «شورمحمود و مرزینگان» براساس نظریّة پراپ

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 13، دوره 8، شماره 28.29، اسفند 1395، صفحه 313-344   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

زهرا منتظرپناه^*

کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه قم

چکیده

بیشترین دستاوردهای ساختارگرایی و بسیاری ازمحدودیّت‌های آن در زمینة روایت‌شناسی که به شیوة بررسی قصّه­های عامیانه انجام شد، توسّط پراپ و استراوس بود. علاوه بر بینش تأثیرگذار این دو پژوهشگر، خمیرمایه و سرشت مصالح اساطیری و افسانه­ها هم عاملی برای پژوهش گردید؛ به علاوه، این داستان‌ها قابلیّت این را دارندکه سرچشمة شناسایی داستان­های عصر مدرن قرارگیرند. پراپ از نویسندگان برجستة مکتب فرمالیست روس، با تدوین کتاب «ریخت­شناسی قصّه­های پریان» و اثبات ساختار یکسان برای این قصّه­ها، از آغازگران علم روایت­شناسی جدید شد و با این نگاه، امکان مطالعة بسیاری از قصّه­ها را به شیوه‌ای علمی و کاربردی برای پژوهشگران فراهم نمود.
تحلیل ساختاری که درحوزة ادبیّات( فارسی و دیگر زبان­های محلّی در ایران) مورد توجّه قرارگرفته، گامی درجهت شناخت دقیق و همه جانبة این آثاراست. نوشتار حاضر می­خواهد تا یکی از بیت­های کُردی با عنوان «شورمحمود و مرزینگان» را براساس نظریّة ولادیمیر پراپ، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و موافقت الگوی ساختاری پراپ را با افسانه­های کردی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

ریخت‌شناسی؛ پراپ؛ بیت؛ افسانة عامیانه؛ شورمحمود و مرزینگان

مراجع

کتاب‌نامه:

1-اسکولز، رابرت؛ درآمدی برساختارگرایی در ادبیّات، ترجمه: فرزانه طاهری، تهران، آگاه، مهر 1379.

2- ________ ، ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمه: فرزانه طاهری، تهران، مرکز، چ دوّم، 1383.

3- پراپ، ولادیمیر، ریشه­های تاریخی قصّه­های پریان، ترجمه: فریدون بدره­ای، تهران، توس، اوّل، بهار 1371.

4- ________ ، ریخت­شناسی قصّه­های پریان، ترجمه: فریدون بدره­ای، تهران، توس، دوّم، زمستان 1386.

5- رحیمیان شیرمرد، محمّد؛ سرآغاز و سیر ادبیّات داستانی کردی، تهران، رامان سخن، اوّل، 1393.

6- گیرو، پی­یر؛ نشانه­شناسی، ترجمه: محمّد نبوی، تهران، آگه، دوّم، 1383.

7- محجوب، محمّد جعفر؛ ادبیّات عامیانة ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران، چشمه، ج اوّل و دوّم، چ چهارم، زمستان 1387.

8- معین، محمّد؛ تحلیل هفت­پیکر نظامی، تهران، نشر معین، اوّل، 1384.

9- مقدادی، بهرام؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران، فکر روز، اوّل، 1378.

10- لحظه( ویژة ادبیّات داستانی)، گردآورنده و مترجم: امیرعبّاس مهندس، تهران، مرسل، اوّل، مرداد 1382.

11- منظومة کردی شورمحمود و مرزینگان، ضبط و ترجمه و توضیح: قادر فتّاحی قاضی، تبریز، انتشارات مؤسّسه تاریخ و فرهنگ ایران، ش 12، دی­ماه 1348.

 

 

مقالات:

1-خلیلی جهانتیغ، مریم؛ صادقی، زهرا؛ «ریخت­شناسی داستان همسفر اثر هانس کریستین اندرسن»، نشریّة پژوهش­های ادبی و بلاغی، سال اوّل، شماره اوّل، زمستان 1391، صص 33ـ 42.

2- صادق­زاده، محمود؛ بررسی کاربرد معنایی و ادبی عدد هفت و چهل در مثنوی معنوی، نشریّة ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 16، شماره 34، پاییز و زمستان 1392.

3- نبی­لو، علیرضا؛ «ریخت­شناسی داستان مهر و ماه»، پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شماره 23، زمستان 1390، صص 101ـ 122.

 

 

 

تارنما:

1-درویشیان، علی اشرف؛ تاریخ: 26/2/ 2015، ساعت: PM 52 :1  www.fermisk.mihanblog.com