برآورد میزان فرسایش و تولید رسوب با کمک معادله جهانی فرسایش خاک اصلاح شده (RUSLE) در حوضه آبریز حبله رود

جغرافیای طبیعی

مقاله 6، دوره 10، شماره 37، آذر 1396، صفحه 83-103   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

علی احمدآبادی^{* 1}؛ زهرا صدیقی فر²

¹استادیار ژئومورفولوژی دانشکده علوم جغرافیایی ،دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران

چکیده

افزایش هدررفت منابع خاک در حوضه های آبخیز، چالشی مداوم است که با افزایش جمعیت و فشار وارده بر منابع طبیعی و کشت و کارهای ناپایدار در خاک ها و اراضی شیب دار، موجب کاهش تولید در اراضی می گردد. در این تحقیق با تحلیل پارامترهای موثر در بحث فرسایش، وضعیت فرسایش و تولید رسوب در حوزه آبخیز حبله رود  بررسی شده است. داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل نقشه DEM30 متر، خاک، تصویر ماهواره ای لندست برای سال 2013 و آمارهای مربوط به ایستگاه های باران سنجی می باشد. برآورد میزان فرسایش با کمک معادله جهانی اصلاح شده فرسایش خاک (RUSLE) در محیط نرم افزار ARC GIS 10.2 انجام گرفت. نتایج کلی حاکی از آن است که مدل RUSLE در تلفیق با GIS و RS پرکاربرد ترین مدل در برآورد فرسایش و تولید رسوب به صورت اطلاعات مکانی  می باشد. همچنین بخش های مرکزی حوزه بدلیل نزدیک بودن به آبراهه ها و رودخانه اصلی و تشکیل رسوبات آبرفتی تحت تاثیر عامل فرسایندگی باران بیشتر در معرض فرسایش قرار می گیرد، که این میزان برابر 459 مگاژول/میلی متر/ هکتار/ساعت در سال است که نیازمند انجام طرح های کنترل فرسایش خاک می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

فرسایش؛ فرسایندگی باران؛ مدل جهانی فرسایش خاک اصلاح شده؛ حبله رود

مراجع

1-     آرخی، صالح. نیازی، یعقوب. بررسی کاربرد GIS و RS برای تخمین فرسایش خاک و بار رسوب با استفاده از مدل RUSLE  ( مطالعه موردی: حوضه بالادست سد ایلام)، مجله پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد هفدهم، شماره دوم، 1389.

2-     احمدی، حسن. ژئومورفولوژی کاربردی، جلد اول( فرسایش آبی)، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم، 1391.

3-     بابایی، مهناز. حسینی،  سیدزین العابدین. نظری سامانی، علی اکبر. المدرسی، سید علی. تعیین نقش کاربری ارضی بر فرسایش آبی با استفاده از مدل RUSLE3D (مطالعه موردی: حوضه آبخیز کن- سولقان)، نخستین همایش ملی کاربرد مدلهای پیشرفته تحلیل فضایی (سنجش از دور و GIS در آمایش سرزمین)، اسفندماه 1393، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد.

4-     جعفری، محمد. فریدون، سرمدیان. 1382. مبانی خاک شناسی و رده بندی خاک، انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 788

5-     رضایی، پیمان. فریدی، پروانه. قربانی، منصور. کاظمی، محمد. برآورد فرسایش خاک با استفاده از مدل RUSLE و شناسایی موثرترین عامل آن در حوضه آبخیز گابریک- جنوب خاوری استان هرمزگان، پژوهش های ژئومورفولوژی کمّی، سال سوم، شماره یک، تابستان 1393، صص 113-97.

6-     رخبین، معصومه. نوحه گر، احمد. کمالی، علیرضا. حبیب الهیان، محمود. برآورد میزان فرسایش و تولید رسوب در حوضه آبخیز لاورفین(استان هرمزگان) با استفاده از سنجش از دور(RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و مدل تجربی(RUSLE)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،سال بیست و نهم، شماره سوم، پاییز 1393، شماره پیاپی 114، صص 89-104.

7-     زندی، جلال. حبیب نژاد روشن، محمود. سلیمانی، کریم. ارزیابی نقشه ی خطر فرسایش خاک و ارتباط آن با برخی عوامل محیطی ( مطالعه موردی: حوضه ی آبخیز واز رود مازندران)، نشریه مراتع و آبخیزداری، دوره شصت و شش، شماره3، پاییز 1392، صص 401-415.

8-     شهبازی، علی. خلیقی سیگارودی، شهرام. ملکیان، آرش. سلاجقه، علی (1393) انتخاب بهترین فرمول تجربی برای برآورد زمان تمرکز در حوضه های آبخیز شهری (مطالعه موردی، شهر ماهدشت)، مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 67، شماره 3

9-     علیپور، حسین. فیض نیا، سادات. احمدی، حسن. زارع، محمد رضا. حسینعلی زاده، محسن. (1393): مقایسه فرسایش خاک به روش سزیم 137 و مدل RUSLE-3D در نهشته های لسی شمال غرب ایران، مطالعه موردی(حوزه آبخیز آق امام). نشریه حفاظت آب و خاک. شماره پنجم، ص 21

10- عرفانیان، مهدی. قهرمانی ساعتلو، پریسا. سعادت، حسین. ارزیابی خطر فرسایش خاک با استفاده از یک مدل فازی در آبخیز قرناوه گلستان، نشریه پژوهش های حفاظت آب و خاک، جلد بیست و یکم، شماره ششم، 1393.

11-  مهدوی، مسعود. طاهرخانی، مهدی (1391) کاربرد آمار در جغرافیا، چاپ چهارم، نشر قومس، تهران.

12-  مظفری، غلامعلی. میر موسوی، سید حسین. خسروی، یونس (تابستان 1391) ارزیابی روش های زمین آمار و رگرسیون خطی در تعیین توزیع مکانی استان بوشهر، جغرافیا و توسعه، شماره 27 ، صص 63-76