نقد اجتماعی در مصیبت نامه عطّار

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 7، شماره 23، شهریور 1394، صفحه 21-50   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسنده

فرح سرباز برازنده^*

کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دبیر آموزش و پرورش ناحیه یک اردبیل

چکیده

هدف از این تحقیق نقد اجتماعی در مصیبت نامه عطار بود. بررسی میزان آسیب های اجتماعی و تاریخی قرن ششم وهفتم و نقد اوضاع اجتماعی آن عصر در مهم ترین اثر عطّار«مصیبت نامه» می باشد. فریدالدّین محمّد بن ابراهیم نیشابوری، عارف و منتقد برتر جامعه ایرانی با گذشت هفت قرن، هنوز هم مورد توجّه اهل ادب است. آسیب های اجتماعی، بی نظمی ها، اختلال ها و انحراف ها موضوعی است که در همه زمان­ها، افراد جامعه، با آنها درگیر بوده اند، این مسائل از دید عطّار هم پنهان نمانده و در مثنوی مصیبت نامه به آن پرداخته است. عطّار برای بیان ناهنجاری های اجتماعی، با طنز که دیدگاهی اجتماعی و انتقادی است. مردم را از پیامدهای آن آگاه ساخته است. وی با طرح ارزش های حاکم برجامعه، برای حفظ فرهنگ و هویت ملّی ایران تلاش می کرد و خود را از مردم عادی جامعه می دانست و با زبان قشرهای مختلف جامعه، در قالب حکایات سخن گفته است. مطالعه ی آثار عطّار از این زاویه ودیدگاه، به حرکت و پویایی جامعه از لحاظ همدردی وآگاه سازی مردم کمک می کند.
 

کلیدواژه‌ها

نقد اجتماعی؛ مصیبت نامه؛ عطّار

مراجع

1. اشرف زاده، رضا، 1373، تجلی و روایت در شهر عطّار نیشابور، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول.
2. اشرف زاده، رضا، 1387، قدرت ستیزی عارفانه عطارنیشابوری، شماره 57، صفحه 31-24.
3. بادکوبه ای، مصطفی، 1386، زندگی عطّار، تهران، انتشارات شرکت توسعه کتابخانه های ایران.
4. ترابی، علی اکبر، 1383، جامعه شناسی، تهران، انتشارات فروزش
5. حکیمی، محمود، 1380، در مدرسه پیرنیشاپور، تهران، انتشارات قلم، چاپ اول.
6. جان پرور، یوسف، 1391، نقد اجتماعی و سیاسی در مثنوی های عطار، شماره 103، صفحه 32،35.
7. ریتر، هلموت، 1388 دریای جان، ترجمه عباس زریاب خوی و مهر آفاق با یبوری، تهران، انتشارات بین المللی الهدی، چاپ سوم، جلد1، 2
8. زرین کوب، عبدالحسین،1373، 1389، نقد ادبی، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ نهم
9. ــــــــــ ، ــــــــ ،1391، صدای بال سیمرغ، تهران، انتشارات سخن، چاپ ششم
10. ستوده، هدایت ا...، 1378، جامعه شناسی ادبیات، تهران، تهران، آوای نور.
11. سجادی، جعفر، (1362)، فرهنگ لغات و اصطلاحات عرفانی، چاپ سوم، تهران: چاپ کتابخانه طهوری.
12. سلیم، غلامرضا، 1377، جامعه شناسی ادبیات، تهران، انتشارات توس چاپ اول
13.  شجیعی، پوران، 1378، مسافر سرگشته، تهران، انتشارات سیمای دانش، چاپ اول.
14. ______، _______ 1373، جهان بینی عطّار، بی جا، انتشارات ویرایش، چاپ اول
15. صارمی، سهیلا، 1382، سیمای جامعه در آثار عطّار، تهران، انتشارات علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ اول.
16. مکارمی نیا، علی، 1391، روی بام زمان، اردبیل، نشر مکارمی، چاپ اول
17. عطّار محمد بن ابراهیم، 1388، مصیبت نامه، مقدمه و تصصیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران انتشارات سخن، چاپ پنجم.
18. فزوزانفر، بدیع الزمان، 1388 شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطّار، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول
19. فیضی، کریم، 1388، شفیعی کدکنی و هزاران سال انسان، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ اول
20. ____،____، 1387، سرشت و سرنوشت، تهران انتشارات اطلاعات.
21. مجموعه مقالات کنگره جهانی عطّار،1374، سایه در خورشید، به اهتمام: دبیرخانه کنگره جهانی عطّار، تهران، انتشارات آیات، چاپ اول.

 

References

1. Ashraf-zade, Reza. 1994: Expression and Narrative in the City of Attar Nishapuri. Tehran: Asatir publications, first edition.

 

2. Ashraf - zade, Reza. 2008: Mystic Anti-power of Attar Nishapuri, No. 57, PP. 24-31.

 

3. Badkubei, Mustafa. 2007: A Life of Attar. Tehran: The Development of Iran's Book Publications.

 

4. Torabi, Ali - akbar. 2004: Sociology. Tehran: Foruzesh Publications.

 

5. Hakimi, Mahmoud. 2001: In the School of the Elder of the Nishapur. Tehran: Ghalam Publications, First Edition.

 

6. Janparvar, yusef. 2002: Political and Social Criticism in Attar's Masnavis, No. 101, PP. 32-35.

 

7. Ritter, Hellmut. 2009: The Ocean of the Soul, Translated by Abbas Zaryab Khoyi & Mehrafag Baybordi. Tehran: Alhoda International Publications, Third Edition, First & Second Volume.

 

8. Zarrinkoob, Abdolhosein. 1994, 2010: Literary Criticism. Tehran: Amirkabir Publications, Ninth Edition.

 

9. Zarrinkoob, Abdolhosein. 2012: The Sound of Seemorgh Wings. Tehran: Sukhan Publications, Sixth Edition.

 

10. Sotudeh, Hedayatollah. 1999: Sociology of Literature. Tehran: Avaye Noor Publications.

 

11. Safari, Jafar. 1983: Mystical Vocabulary and Idioms. Tehran: Tahuri Publications. Third Edition.

 

12. Salim, Gholamreza. 1998: Sociology of Literature. Tehran: Toos Publications, First Edition.

 

13. Shajie, Pooran. 1999: Bewildered Passenger. Tehran: Simaye Danesh Publications, First Edition.

 

14. Shajie, Pooran. 1994: Attar's Worldview. Virayesh Publications, First Edition.

 

15. Saremi, Soheila. 2003: The Visage of Society in Attar's Work. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies Publications, First Edition.

 

16. Makareminia, Ali. 2012: On the Roof of Time. Ardabil: Makaremi Publications, First Edition.

 

17. Attar, Mohammad ibne Ebrahim. 2009: Musibat Nama, Introduction and Correction by Shafii Kadkani, Mohammad Reza. Tehran: Sukhan Publications, Fifth Edition.

 

18. Foruzanfar, Badiolzaman. 2009: The Biography, Criticism and Analysis of Attar's Work. Tehran: Zavvar Publications, First Edition.

 

19. Feizi,  Karim. 2009: Shafii Kadkani and Many Years Human. Tehran: Ettelaat Publications, First Edition.

 

20. Feizi, Karim. 2008: Nature and Destiny. Tehran: Ettelaat Publications.

 

21. Researches of Attar's Universal Congress. 1995: Shade in Sun, with the Efforts of Secretariat of Attar's Universal Congress. Tehran: Ayat Publications, First Edition.