ساختار تقابلی داستان سیاوش در شاهنامه بر اساس نظریه لوی استروس

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 3، دوره 13، شماره 49، بهمن 1396، صفحه 75-107   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد چهارمحالی^{* 1}؛ مریم شعبانزاده²؛ محمود حسن آبادی²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

«تقابل» در داستان اسطوره‌ای ـ حماسی سیاوش در شاهنامه چشمگیر است و به عنوان یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های سازنده‌ در وجود شخصیت‌ها و رویدادها خود را نشان داده است. زیر بنای همة رویدادها در این داستان دو اصل متقابل «زیاد بها دادن به پیوند خویشاوندی» و «کم بها دادن به پیوند خویشاوندی» در نظریة لوی استروس است. دو نوع تقابل در این داستان یافت می‌شود: 1. تقابل داخلی که ناظر بر تضاد سودابه و سیاوش در سرزمین ایران و حرمسرای کیکاووس است که باعث سربلندی و سپس طرد سیاوش می‌شود و همچنین ناظر بر جدال کیخسرو و فریبرز از یک طرف و جدال توس و گودرز به جانبداری از این دو شخصیت در مسئلة جانشینی کیکاووس از طرف دیگر است. بهانة اصلی در این نوع تقابل، خویشی و همخونی و به اصطلاح لوی استروس زیاد بها دادن است. 2. تقابل خارجی که ناظر بر توطئة گرسیوز و ستیز افراسیاب با سیاوش است و باعث مرگ او می‌شود. بهانة اصلی در این نوع تقابل، بیگانگی و دشمنی دیرینه و همان کم بها دادن است. همچنین اصل زیاد بهادادن ناظر بر خواب افراسیاب و سیاوش از یک سو و اصل کم بهادادن ناظر بر خواب پیران ویسه و گودرز کشوادگان از سوی دیگر است. 

کلیدواژه‌ها

تقابل؛ سیاوش؛ شاهنامه؛ لوی استروس؛ خویشی و هم‌خونی

مراجع

اوستا. 1353. به کوشش ابراهیم پورداود. تهران: سازمان انتشارات فروهر.

اسعد، محمدرضا. 1387. «بازتاب خواب و رؤیا در شاهنامه فردوسی»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. زمستان. ش13. صص 9-42.

بازگیر، نسرین. 1394. «دو فرضیه دربارة داستان سیاوش (با توجه به نظر شاهنامه پژوهان ایرانی، تاجیک، روسی و اروپایی)». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 11. تابستان. ش 39 . صص 48- 11.

بایار، ژان‌پیر. 1376. رمز پردازی آتش. ترجمة جلال ستاری. تهران: چشمه.

بهار، مهرداد.1374. جستاری چند در فرهنگ ایران. تهران: فکر روز.

ـــــــــــ . 1388. نگاهی به تاریخ و اساطیر ایران باستان. به کوشش سیروس شمیسا. تهران: میترا.

بهنام‌فر، محمد و علی اکبر رضادوست. 1390. «نگاهی به عناصر اسطورة جمشید بر اساس منطق مکالمة اساطیر». نشریة ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. دورة جدید. زمستان. ش 30. صص 127-101. 

حسینی، روح الله و اسدالله محمد زاده. 1385. «بررسی تقابل در رستم و اسفندیار در شاهنامه بر اساس نظریة تقابل لوی استروس». پژوهش‌های زبان‌های خارجی. تابستان. ش 31. صص 64-43.

حصوری، علی. 1384.سیاوشان. تهران: چشمه.

خالقی مطلق، جلال.1381. سخن‌های دیرینه(سی گفتار دربارة فردوسی و شاهنامه). به کوشش علی دهباشی. تهران: افکار.

دوستخواه، جلیل. 1380. حماسة ایران یادمانی از فراسوی هزاره‌‌ها. تهران: آگاه.

رضایی دشت ارژنه، محمود و پروین گلی زاده.1390. «بررسی تحلیلی ـ تطبیقی سیاوش، اوزیریس و آتیس».فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 7. بهار. ش 22. صص 83-57. 

سرامی، قدمعلی.1387. «داستان سودابه و سیاوش از منظری دیگر»، فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. زمستان. ش 13. صص 122-77. 

سگال، رابرت آلن. 1389. اسطوره. ترجمة فریده فرنود فر. تهران: بصیرت.

فردوسی، ابوالقاسم. 1384. شاهنامه. به کوشش سعید حمیدیان. تهران: قطره.

فروید، زیگموند. 1341. تعبیر خواب و بیماری‌های روانی. ترجمة ایرج پورباقر. تهران: آسیا.

فوردهام، فریدا. 1351.‌ مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ. ترجمة مسعود میربها. تهران: اشرفی.

کراپ، الکساندر و دیگران.1377. جهان اسطوره‌شناسی1. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.

لیچ، ادموند.1350. لوی استروس. ترجمة حمید عنایت. تهران: خوارزمی.

مالمیر، تیمور و فردین حسین پناهی. 1391. «اسطورة اژدها‌کشی و طرح آن در شاهنامة فردوسی». بوستان ادب. س4. زمستان. ش 4. صص 170-147.

نولدکه، تئودور. 1379. حماسة ملی ایران. ترجمة بزرگ علوی. تهران: نگاه.

وایزمن، بوریس. 1379. لوی استروس(قدم اول). ترجمة نورالدین رحمانیان. تهران: شیرازه. 

همیلتون، ادیت. 1376.‌ سیری در اساطیر یونان و روم. ترجمة عبدالحسین شریفیان. تهران: اساطیر .

هینلز، جان. 1388. شناخت اساطیر ایران. ترجمة ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: چشمه.

یاحقی،‌ محمد جعفر. 1369. فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی. تهران: سروش.

 

English sourses

Frazer, James George. 1955. The Golden Bough: the Dying God. Part 3. London: Macmillan

 Levi Strauss, claude.1978. Myth and meaning. London: Routledge and Kegan paul.

Peradotto, John. 1977. “Oedipus and Erichthonius: Some Obervations on Paradigmatic and Syntagmatic”. Arethusa.Vol 10. Spring.

Robin, Hard. 2004. Greek Mythology. London: Routledge.

Segal, Robert A. 2007. Myth: critical concepts in literary and cultural studies. Vol 3. London: Routledge.

                                                                                            

 

 

 

References

Asʼad. Mohammad Rezā. (2009/ 1387SH). “Bāztāb-e xāb va roʼyā dar šāhnāme-ye Ferdowsī”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. Year 4. No. 13. Pp.9-42.

Avestā. (1975/ 1353SH). With the Effort of Ebrāhīm pūrdāvūd. Therān: Sāzemān-e Entešārāt-e Forūhar.

Bahār, Meherdād. (1996/ 1374SH). Jostārī čand dar Farfang-e īrān. Therān: Fekr-e rūz.

_____________. (2010/ 1388SH). Negāhī be tārīx va asātīr-e īrān-e bāstān. With the Effort of Sīrūs Šamīsā. Tehrān: Mītrā.

Bayard, Jean Pierre. (1998/ 1376SH). Ramz-pardāzī-ye ātaš (La symoblique de feu). Tr. by jalāl Sattārī. Tehrān: Češme.

 Bāzgīr, Nasrīn. (2016/ 1394SH).“ Do Farzīye darbāre-ye dāstān-e siyāavaš (bā Tavajjoh be nazar-e šāhnāme Pažūhān-e īrānī, tājīk, rūsī va orūpāī)”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. Year 11. No. 39. Pp. 11-48.

Behnām-far, Mohammad & Alīakbar Rezā-dost.(2012/ 1390SH). “Negāhī be ’nāser-e ostūre-ye jamšīd bar asās-e manteq-e mokāleme-ye asātīr”. Našrīye-ye Adab va Zabān-e Dāneš-kade-ye Adabiyāt va Olūm-e Ensānī-ye Dānešgāh-e Šahīd Bāhonar-e Kermān. Winter . No.30 (Serial 27). Pp.101-127.

Dūstxāh, Jalīl. (2002/ 1380SH). Hemāse-ye īrān yādemānī az farāsū-ye hezāre-hā. Tehrān: Āgāh.

Ferdowsī, Abolqāsem. (2006/ 1384SH). Šāhnāmeh. With the Effort of Sa’īd Hamīdiyān. Tehrān: Qatre.

Fordham, Ferieda. (1973/ 1351SH). Moqadame-ī bar ravān-šenāsī-ye yung (An introduction to gungs psychology). Tr. by Mas’ūd Mīrbahādor. Tehrān: Ašrafī.

Freud, Sigmond. (1963/ 1341SH). Ta’bīr-e xāb va bīmarī-hā-ye ravānī (The interpretation of dreams) . Tr. by Īraj Pūrbāqer. Tehrān:  Asiyā.

Hamilton, Edith.  (1998/ 1376SH). Seyrī dar asātīr-e yūnān va rūm (Mythology: Timeless tales of Gods and Heroes). Tr. by Abdolhossein Šarīfiyān. Tehrān: Asātīr.

Hasorī, Alī. (2006/ 1384SH). Sīyavošān. Tehrān: Češme.

 Hinnells, John. (1999/ 1388SH). Šenāxt-e asātīr-e īrān (Persian mythologhy). Tr. by žāle Amūzgār & Ahmad Taffazolī. Tehrān: Češme. 

Hosseinī, Rūholla & Asadolla Mohammad-zādeh. (2007/ 1385SH). “Barresī-ye taqābol dar rostam va esfandiyār dar šāhnāme bar asās-e nazarīye-ye levī strauss”.Pažūheš-hā -ye Zabān-hā -ye xārejī. Summer. No.31 .Pp.43-64. 

Krappe, Alexander et al. (1999/ 1377SH). Jahān-e Ostore-šenāsī1(The world of mythology). Tr. by Jalāl Sattārī. Tehrān: Markaz.

 Leach, Edmund. (1972/ 1350SH). Levi Strauss. Tr. By Hamīd ʼenāyat. Tehrān: Xārazmī.

Malmīr, Teymūr & Fardīn Hossein-Panāhī. (2013/ 1391SH). “Ostūre-ye eždehā- košī va tarh-e ān dar šāhnāme-ye ferdowsī”. Majale-ye Būstān-e Adab-e Dānešgāh-e Šīrāz. Year 4. Winter. No.14. Pp.147-170.

Noldeke, Theodor. (2001/ 1379SH). Hemāse-ye mellī-e  īrān (The Iranian national epic). Tr. by Bozorg Alavī. Tehrān: Negāh.       ‎   

Rezāī-ye-Dašt-e-Aržane, Mahmūd & Parvīn Qolīzāde. (2012/ 1390SH). “Barresī-ye tahlīlī-tatbīqī-ye siyāvaš, ozīrīs va ātīs”. Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Spring. Year 7. No. 22. Pp. 57-83.

Sarrāmī, qadam-Alī. (2009/ 1387SH). “Dāstān-e sūdābe va siyāvaš az manzarī dīgar”. A Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Winter. No. 13. Pp. 77-122.

Segal, Robert Alan. (2011/ 1389SH). Ostūre (Myth). Tr. by Farīde Farnūdfar. Tehrān: Basīr.

Wiseman, Boris. (2001/ 1379SH). Levi Strauss (Qadam-e Avval) (Lévi-Strauss for beginners). Tr. by Nūrodīn Rahmāniyān. Tehrān: Šīrāze.

Xāleqī-Motlaq, Jalāl. (2003/ 1381SH). Soxan-hā -ye dīrīne (Sī goftār darbāre-ye ferdowsī va šāhnāme). With the Effort of Alī Dehbāšī. Tehrān: Afkar.