کاربرد اسطوره در سروده‌های محمد قیسی

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 8، دوره 13، شماره 49، بهمن 1396، صفحه 235-264   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

عزت ملاابراهیمی^{* 1}؛ حشمت پروین²

¹دانشیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه تهران

²دانشجوی دکترای زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات

چکیده

محمد قیسی شاعر نوپرداز فلسطینی است که با استفاده از زبان سمبلیک و اسطوره‌ای توانسته حضوری فعال در عرصه‌های مقاومت این کشور داشته باشد. البته در این راه میراث کهن عربی و فرهنگ و تمدن اقوام ملل مختلف، منبع الهام شاعر بوده‌اند. وی افزون بر استفاده از اسطوره‌های بابلی، بین‌النهرینی و یونانی، به اسطوره‌های کنعانی و عربی نیز توجه وافری داشته است. نگارندگان در این پژوهش که به شیوة توصیفی ـ تحلیلی تدوین شده است، نخست از اسطوره و خاستگاه تاریخی آن و انگیزه‌هایی که سبب توجه شاعران فلسطینی به اسطوره‌پردازی شده، به اختصار سخن به میان آورده‌اند. سپس انواع اسطوره‌های به کار رفته در شعر محمد قیسی را تبیین و تحلیل کرده‌اند. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید که شاعر از هر پدیده موروثی و اسطوره‌ای اعم از مکانی، زمانی، انسانی و دینی برای ترسیم شور و شوق ملی، عشق به وطن و بازگشت به میهن، بهره برده و توانسته سخن‌گوی صادقی برای بیان آلام، آرمان‌ها و اندیشه‌های خود یا هم‌وطنانش در داخل و خارج از سرزمین‌های اشغالی فلسطین باشد.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ محمد قیسی؛ شعر مقاومت؛ فلسطین؛ سرزمین ویران

مراجع

کتابنامه

آموزگار، ژاله. 1386. تاریخ اساطیری ایران. تهران: سمت.

اسماعیل، نداء علی. 2012. التناص فی شعر محمد قیسی. پایان نامه کارشناسی ارشد. نابلس: دانشگاه ملی النجاح.

أودیسة هومیروس. 1974. ترجمة امین سلامه. بیروت: دار الفکر العربی.

برهومه، موسی. 1999. «شاعر جوال ینهل من کثاقة الحزن و الشجن». مجلة فلسطین المسلمة. ش4.

بلحاج، کاملی. 2004. أثر التراث الشعبی فی تشکیل القصیدة العربیة المعاصرة. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.

بیدج، موسی. 1389. مقاومت و پایداری در شعر عرب از آغاز تا امروز. تهران: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس.

جعیدی، محمد عبدالله. 2007. موسوعة مصادر الأدب الفلسطینی الحدیث. دمشق: دار مؤسسة فلسطین للثقافة.

جیده، عبدالحمید. 1980.  الاتجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر. بیروت: مؤسسة نوفل.

جیّوسی، سلمی خضراء. 2001. الاتجاهات و الحرکات فی‌ الشعر العربی الحدیث. بیروت: مرکز للدراسات الوحدة العربیه.

حدیدی، صبحی. 2014. «مغنّی فلسطین الجوّال». مجله القدس العربی. ش آگوست.

حطینی، یوسف. بی‌تا. دیوان الشعر الفلسطینی. امارات: جامعة الامارات العربیة المتحدة.

خلیل، ابراهیم. 1998. محمد القیسی الشاعر و النص. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

خورشید، فاروق. 2004. أدیب الأسطورة عند العرب. قاهره: مکتبة الثقافة الدّینیه.

دریابندی، نجف. 1380. افسانة اسطوره. تهران: کارنامه.

رستم‌پور، رقیه. 1383. مصادر التجربة الشعریة عند محمود درویش و محمد قیسی، پایان‌نامه دکتری. تهران. دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات.

زروق، اسعد. 1990. الأسطورة فی الشعر الغربی المعاصر. بیروت: دار الحمراء.

زیادات، تیسیر محمد. 2014. «التناص الدینی فی شعر محمد القیسی و خلیل حاوی». مجلة القسم العربی. دانشگاه پنجاب. ش 21.

سویلم، احمد. 2010. أشهر الأساطیر و الملاحم الأدبیة فی التراث الإنسانی. قاهره: دار العالم العربی.

شایگان. داریوش. 1371. بت‌های ذهنی و خاطره ازلی. تهران: امیرکبیر.

شعث، احمد جبر. 2000. الأسطورة فی الشعر الفلسطینی المعاصر. فلسطین: مکتبة القادسیه.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1388. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

صدوق، راضی. 2000. شعراء فلسطین فی القرن العشرین. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

عشری زاید، علی. 2006. استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر. قاهره: دار غریب.

فرجیل، 1985. الإلیاذة. ترجمة عنبرة سلام خالدی. بیروت: دار العلم للملایین.

فضایلی. سودابه. 1384. فرهنگ غرایب. چ 1. تهران: نشر افکار.

قیسی، محمد. 1999. الأعمال الشعریه. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

کتاب مقدس. 1996. ترجمه نداء الرجاء. چ 3. آلمان: اشتوتگارت.

کریمی، امیربانو و مهناز رضایی. 1387. «بررسی تطبیقی علل بازآفرینی اسطوره در شعر معاصر ایران و رؤیای مکزیکی اثر لوکلزیو». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س 4. ش13.

کزازی. میرجلال‌الدین. 1372. رؤیا. حماسه. اسطوره. تهران: مرکز.

لک، منوچهر. 1384. «درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین کارکردهای هویت‌بخش آن در شعر جنگ». فصلنامة مطالعات ملی. س 6. ش 3.

ملاابراهیمی، عزت. 1386. «تأثیر جنگ ژوئن بر شعر معاصر فلسطین». نشریة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی. ش 8.

ـــــــــــــــــ . 1390 الف. گاهشمار رویدادهاى تاریخ معاصر فلسطین. تهران: امید مجد.

ــــــــــــــــ . 1390 ب. «ملامح الشعر الفلسطینی المعاصر بعد الاحتلال». نشریة ادب عربی. ش 2.

وارنر، رکس. 1387. دانشنامه اساطیر جهان. ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: اسطوره.

 

 

 

 

 

 

 

 

Refrenceses

Āmūzgār, Žāleh. (2007/1386 SH). Tārīx-e asātīrī-ye īrān. Tehrān: Samt.

Berhūme, Mūsā. (1999/1378 SH). "Ša’er javāl yanhal men kesāqat  al-hozn vaal-šajan".Majjalat Felestīn al-moslemat. No. 4.

Belhāj, Kāmelī. (2004/1382SH). Asar al-torās al-ša’bī fī taškīl al-qasīdat al-arabīyat al-mo’āserat. Damascus: Etehād al-Ketāb al-Arab.

Bible. (1996/1374SH). Tr. by Nedā’ al-Rajā’. 3^rd ed. Germany: Enteārāt-e Stuttgart.

Bīdaj, Mūsā. (2010/1389SH). Moqāvemat va pāydārī dar še’r-e arab az āqāz tā emrūz. Tehrān: Bonyād-e Hefz-e Āsār va Arzeš-hā-ye Defā’-e Moqaddas.

Daryābandarī, Najaf. (2010/1380 SH). Afsāne-ye ostūre. Tehrān: Kārnāme.

Ešrī Zāyed, Alī. (2006/1385 SH). Ested'ā al-šaxsiyāt  al-torāsīyat fī al-še’r al-arabī al-mo’āser. Cairo: Dār-e Qarīb.

Esmā’īl, Nedā’ Alī. (2012/1390SH). Al-tanās fī še’r-e mohammad qeysī. MA Thesis. Nablus: Dānešgāh-e Mellī-ye al-Najāh.

Farjīl. (1985/1364 SH). Al-eliyāzat. Tr. by Anbarat Salām Xāledī. Beirūt: Dār al-Elm Lelmalāyīn.

Fazāyelī, Sūdābe. (2005/1384 SH). Farhang-e qarāyeb. First ed. Tehrān: Našr-e Afkār.  

Hadīdī, Sobhī. (2014/1393 SH). "Moqannī felestīn al-javval". Majaleh al-Qods al-Arabī. August.

Hatīnī, Yūsef. (n.d.). Dīvān al-še’r al-felestīnī. Emirates: Jame'at al-Emārāt al-Arabīyat al-Mottahedat. 

Jo’aydī, Mohammad Abdollāh. (2007/1386 SH). Mosū’at masāder al-adab al-felestīnī al-hadīs. Damascus: Dār Mo’asesat Felestīn Lelsaqāfat.

Jīdeh, Abdolhamīd. (1980/1359 SH). Al-etjāhāt al-jadīdat fī al-š’er al-arabī al-mo’āser. Beirūt: Mo’assesat Nofel.

Jayyosī, Salmā Xazrā'. (2001/1380 SH). Al-etjahat va al-harekāt fī al-š’er al-arabī al-hadīs. Beirūt: Markaz-e Lelderāsāt al-Vahdat al-Arabīye.

Karīmī, Amīrbānū & Mahnāz Rezāyī. (2008/1387 SH). "Barresī-ye tatbīqī-ye elal-e bāz-āfarīnī-ye ostūre dar še’r-e mo’āser-e īrān va ro’yā-ye mekzīkī asar-e Loklezīyo". Quarterly Journal of Mytho-Mystic Literature. Islamic Azad University- South Tehran Branch. Year 4. No. 13.

Kazzāzī, Mīrjalāl al-dīn. (1993/1372 SH). Ro’yā, hamāse, ostūre. Tehrān: Markaz.

Lak, Manūčehr. (2005/1384 SH). "Dar-āmadī bar šenāxt-e ostūre va tabyīīn-e kārkard-hā-ye hovīyat baxš-e ān dar še’r-e jang". Fasl-nāme-ye motāle’āt-e mellī. Year 6. No.3.

Mollāh Ebrāhīmī, Ezzat. (2007/1386 SH). "Ta'sīr-e jang-e  žū’ān bar še’r-e mo’āser-e felestīn". Našrīye-ye Anjoman-e Īrānī-ye Zabān va Adabiyāt-e Arabī. No. 8.

_______________. (2011/1390 SH). Gāhšomār-e roydād-hā-ye tārīx-e mo’āser-e felestīn. Tehrān: Entešārāt-e omīd-e majd.

_______________. (2011/1390 SH). "Malāmeh al-še’r al-felestīnī al-mo’āser Ba’d al-ehtalāl". Našrīye-ye Adab-e Arabī. No. 2.

Odīseh Homer. (1974/1353 SH). Tr. by Amīn Salāme. Beirūt: Dār al-Fekr al-Arabī.

Qeysī, Mohammad. (1999/1378 SH). Al-a’māl al-še’rīyeh. Beirūt:al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Rostampūr, Roqayyeh. (2004/1383 SH). Masāder al-tajrobat al-še’rīyat end mahmūd darvīš va mohammad qeysī. PhD Thesis. Tehrān: The Īslāmīc Āzād University, Science and Research Branch.

Soylem, Ahmad. (2010/1389 SH). Ašhar al-asātīr va al-malāhem al-adabīyat fī al-torās al-ensānī. Cairo: Dār al-Ālam al-Arabī.

 Šāyegān, Darīyūš. (1992/1371 SH). Bot-hā-ye zehnī va xātere-ye azalī. Tehrān: Amīrkabīr.

Ša’š, Ahmad Jabr. (2000/1379SH). Al-ostūrat fī še’r al-felestīnī al-mo’āser. Palestine: Maktabat al-Qādesīyeh.

 Chevalier, Jean & Alain Geerbrant. (2009/ 1388 SH). Farhang-e Namād-hā. (Signs and Symbols).  Tr. by Sūdābe Fazayelī. Tehrān: Jeyhūn.

Sadūq, Rāzī. (2000/1379 SH). Šo’ara'-e felestīn fī qarn-e al-ešrīn. Beirūt: al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Warner, Rex. (2008/ 1387SH). Daneš-nāme-ye asātīr-e jahān. (Encyclopedia of World Mythology). Tr. by Abolqāsem Esmā’īl Pūr. Tehrān: Ostūre.

Xalīl, Ebrāhīm. (1998/1377 SH). Mohammad al-qeysī al-šā’er va al-nas. Beirūt:al-Mo’assesat al-Arabīyat Lelderāsāt va al-Našr.

Xowršīd. Fārūq. (2004/1383 SH). Adīb al-ostūrat end al-arab. Cairo: Maktabat al-Saqāfat al-Ddīnīyeh.

Zarūq, As'ad. (1990/1378 SH). Al-osturat fī al- še’r al-qarbī al-mo’āser. Beirūt: Dār al-Hamra'.

Zīyādat, Tīsīr Mohammad. (2014/1393 SH). "Al-tanas al-dīnī fī še’r-e mohammad al-qeysī va xalīl hāvī". Majalle al-Qesm al-Arabī. Dānešgāh-e Panjāb. No. 21.