تحلیل ریخت شناسی و بررسی ویژگی های قصه خیر و شر از هفت پیکر نظامی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 4، دوره 7، شماره 24، آذر 1394، صفحه 75-90   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

مینا خادم الفقرا^{* 1}؛ عطامحمد رادمنش²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد نجف آباد دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران

²استاد زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران

چکیده

خمسۀ نظامی از جمله آثاری است که از قرن ها پیش مورد توجه ادب دوستان بوده است. منظومۀ هفت پیکر چهارمین مثنوی از این خمسه است که حاوی داستان های پر ماجرایی است. موضوع این مثنوی، سرگذشت بهرام گور از هنگام زایش تا مرگ اوست. یکی از داستان های این مثنوی، داستان خیر و شر است- که هنگام نشستن بهرام را در روز پنجشنبه در گنبد صندلی و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم ششم- به تصویر می کشد. در این مقاله، ابتدا خلاصه ای از این داستان بیان می شود سپس سازه های این داستان براساس الگوی ریخت شناسی ولادیمیرپراپ تجزیه و تحلیل می گردد. پراپ معتقد بود که بر همۀ داستان های عامیانه، قوانینی حاکم است که پس از مطالعۀ آنها با فرمول بندی صحیح، ساختار این قصه ها به دست می آید. سعی نگارندگان این مقاله بر این است که ضمن نمایاندن ویژگی های قصه و بیان بعضی از عناصر، ساختار داستان را از راه تفکیک آن به ساختهای کوچکتر، براساس الگوی یاد شده، بررسی کند و نشان دهد که داستان خیر و شر یکی از داستان های منظوم تعلیمی- غنایی و یکی از داستان های اخلاقی مجموعۀ هفت پیکر است.

کلیدواژه‌ها

خیر و شر؛ ریخت شناسی؛ ویژگی های قصه عامیانه؛ پراپ؛ نظامی؛ ساختار

مراجع