منطق گفتگویی و چندصدایی در رمان «گورستان غریبان» ابراهیم یونسی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 9، شماره 33، اسفند 1396، صفحه 97-123   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

نویسندگان

عبدالله لطیف پور^{* 1}؛ علی دهقان²؛ حمیدرضا فرضی³

¹دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (نویسنده اول)

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (نویسنده مسئول)

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران (استاد مشاور)

چکیده

رمان گورستان غریبان نخستین رمان ابراهیم یونسی، نویسنده و مترجم معاصررکُرد ایرانی است.نویسنده در این رمان وضعیت اجتماعی و فرهنگی برخی از قومیت­های ایرانی، طبقات وگروه­های مختلف مردم و چگونگی تعامل و تقابل آن­ها را با یکدیگر در کرونوتوپ (زمان ـ مکان) دوران پهلوی اول و در بخشی از جغرافیای غرب کشور (کردستان) منعکس نموده است و بدین جهت اثر او به صورت اثری رئالیستی و تاریخی در آمده است. به نظر می­رسد نویسنده در این اثر برای ایجاد گفتگو و خلق فضایی چندصدایی در جهان رمان خود، تمهیدهایی و تلاش­هایی انجام داده است. برای پیگیری و اثبات این تصوّر پیشینی، رمان از دیدگاه جامعه شناسی ادبیات و بر اساس نظریات باختین و خصوصاً دو نظریّة مشهور او، یعنی گفتگویی بودن و چندصدایی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که هرچند رمان گورستان غریبان از حیث گفتگویی بودن و چندصدایی با رمان­های داستایفسکی و رابله ـ که باختین عمده نظریّات خود را از آثار این نویسندگان گرفته است ـ «این همانی» کامل ندارد امّا در این رمان هم نویسنده از تمهیداتی بهره برده که اثر او را به اثری چندصدایی و گفتگویی نزدیک کرده است.

کلیدواژه‌ها

رمان؛ جامعه شناسی ادبّیات؛ باختین؛ یونسی؛ منطق گفتگویی

مراجع