مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 1، دوره 10، شماره 35، خرداد 1397، صفحه 8-35   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

امیدوار مالملی^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

چکیده

عنوان مقاله‌ای که می‌خوانیم "مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی" است و اساس کار دیوان مجیرالدین بیلقانی به تصحیح محمدآبادی است. سخنوران ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری نیز از این فنون بی‌بهره نمانده‌اند و پیکره‌ی "عروس سخن" خویش را با جامه‌ی هنر بویژه"ارسال المثل و تمثیل" آراسته گردانیده‌اند. از جمله‌ی این "تمثیل پردازان" مجیرالدین بیلقانی، شاعر اوایل نیمه‌ی اوّل قرن ششم هجری قمری است. دوره‌ای که معاصر است با تعلیمات "زیبایی‌های صوری و معنوی" در قصاید انوری، کمال الدین اصفهانی، خاقانی، فلکی شروانی و دیگران. مجیر در انواع ادبی خود به "صنایع لفظی و معنوی"، بویژه "تمثیل" توجه دارد و برای نشان دادن سبک شعری وی لازم است گرایش شاعر را به "تمثیل" مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برخی از "تمثیلات" مجیر ساخته طبع و قریحه‌ی شاعر و بعضی از آنها متأثر از فکر خاقانی و یا فرخی و منوچهری است. افزون بر این در دیوان مجیر سه نوع "تمثیل" دیده می‌شود: نخست، "مثل‌"هایی که امروز هم متداول است، دوم، "مثل"‌هایی که در عصر شاعر متداول بوده و سوم، "مثل"‌های مرده و غیر متداول.

کلیدواژه‌ها

مجیرالدین بیلقانی؛ "تمثیل"؛ دیوان اشعار

مراجع

قرآن کریم.

1. ابومحبوب، احمد، بهار، 1372، در تمثیل و ارسال مثل، رشد آموزش ادب فارسی، شماره32.
2. بیلقانی، مجیرالدین، 1358، دیوان مجیرالدین بیلقانی، تصحیح محمد آبادی، تبریز: انتشارات دانشگاه.
3. دهخدا، علی اکبر، 1370، امثال و حکم، تهران: سپهر، چ هفتم.
4. ــــــــــــــــ ، 1377، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.
5. ذوالفقاری، حسن، بهار 1386، بررسی ساختار ارسال مثل، فصل نامه‌ی پژوهش‌های ادبی، شماره 15، صص62-31.
6. رضوی، مدرس، 1374، حدیقة الحقیقه، تهران: دانشگاه تهران.
7. سجادی، جعفر، 1361، فرهنگ علوم عقلی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
8. رفائیل یسوعی، 1394، المنجد، بیروت: دارالمشرق.
9. فروزانفر، بدیع الزمان، 1370، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران: امیرکبیر، چ چهارم.
10. فواد عبدالباقی، محمد، 1378، المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم، تهران: حر.
11. مسلمی‌زاده، محبوبه، 1396، مضامین اخلاقی و تعلیمی مشترک در شعر زهیرو سعدی، پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال نهم، شمارۀ سی و چهارم، ص40-1.
12. مولوی، 1368، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الین، نیکلسن. تهران: زوار.
13. مطلبی، آرش، 1393، بررسی مختصات مشترک فکری در شعر شاعران سبک آذربایجانی، فصلنامۀ بهار ادب، سال سوم، پاییز.
14. همایی، جلال الدین، 1389، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.