تمثیلات حافظ در استعارات و تشبیهات چند لایه ای

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 10، شماره 35، خرداد 1397، صفحه 36-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

بهناز رستگارمنش^*

عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی دانشجوی دکترای ادبیات حماسی دانشگاه فردوسی

چکیده

تمثیل از مباحث علم بیان و حکایت و روایتی است که به عنوان مشبهٌ­به برای مطلبی در کلام  می­آورند و هرچند که معنای ظاهری دارد امّا مراد گوینده، معنای کلّی­تر دیگری است. در تمثیل معمولاً سمبل هم به کار می­رود. این مقاله در پی پاسخ­گویی به سوالاتی از این قبیل بوده است که کاربرد صنعت ادبی تمثیل در غزل حافظ چیست؟ حافظ چگونه از این شیوه در حصول اهداف خود استفاده کرده است؟ چه رابطه­ای بین تمثیل و نمادهای حافظ برای بیان اندیشه­های پارادوکسی او است؟ تمثیل­های حافظ از نوع صنعت ادبی و نماد گونه­اند. مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتاب­خانه­ای و اسنادی با رویکرد تحلیلی به بررسی تمثیل در دامنۀ کمی غزل حافظ، به شیوۀ کیفی پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

حافظ؛ تشبیه؛ استعاره؛ تمثیل

مراجع

1. حافظ، شمس­الدین محمد. (1362). دیوان حافظ. به تصحیح پرویز ناتل خانلری. تهران: خوارزمی.
2. خاقانی شروانی، بدیل بن علی. (1388). دیوان خاقانی. به کوشش سیدضیاءالدین سجادی. تهران: زوار.
3. شمیسا، سیروس. (1385). بیان. تهران: میترا.
4. قیس رازی، شمس­الدین محمد. (1388). المعجم فی معاییر اشعار العجم. به تصحیح علامه محمد بن عبدالوهاب قزوینی و تصحیح­های مجدد مدرس رضوی و سیروس شمیسا. تهران: نشر علم.
5. محمودی، خیرالله و صغری حیران. (1386). کلک مشاطه صنع. تهران: آسیم.
6. مظفری، علیرضا. (1381). خیل خیال. ارومیه: انتشارات دانشگاه ارومیه.
7. وفایی، عباسعلی و سمیه آقابابایی. (1392). بررسی کارکرد تمثیل در آثار ادبی تعلیمی. نشریۀ علمی – ترویجی. پژوهش­نامۀ ادبیات تعلیمی. سال پنجم. شمارۀ هجدهم. تابستان92. صص 23 – 46.