مقایسۀ شخصیّت‌های تمثیلی در مثنوی جلال و جمال نزل‌آبادی و لیلی و مجنون نظامی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 10، شماره 35، خرداد 1397، صفحه 90-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رقیه نورمحمدی¹؛ عبدالحسین فرزاد^{* 2}

¹دانشجوی دورة دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مثنوی جلال و جمال سرودۀ محمّد نزل‌آبادی از جمله سروده‌های عاشقانه تمثیلی می‌باشد‌ که برخلاف مثنوی مشهور لیلی و مجنون نظامی، تقریباً ناشناخته مانده است. در این تحقیق علاوه بر معرّفی این منظومه، به بررسی و مقایسۀ شخصیّت‌های تمثیلی این داستان با داستان لیلی و مجنون پرداخته شده و سعی شده است بدانیم در کدام یک از دو منظومه بیشتر از شخصیّت‌های تمثیلی استفاده شده است؛ و کاربرد کدام نوع از شخصیّت‌های تمثیلی (انسانی، غیرانسانی) بیشتر به کار رفته است. سرانجام طبق بررسی‌هایی که در این تحقیق صورت گرفته می‌توان گفت که شخصیّت‌های تمثیلی داستان جلال و جمال نسبت به داستان لیلی و مجنون بیشتر است و شاعر در مثنوی جلال و جمال اکثر شخصیّت‌هایش را با دو بعد ظاهری و معنوی آن‌‌ها معرفی کرده است که با اندکی مسامحه می‌توان‌ میزان کاربرد شخصیّت‌های انسانی و غیرانسانی این مثنوی را یکسان دانست.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ جلال و جمال؛ شخصیّت؛ لیلی‌ومجنون؛ نزل‌آبادی

مراجع

1. دهخدا، علی اکبر، (1377)، فرهنگ لغت جلد پنجم، یازدهم و چهاردهم، مؤسسه دانشگاه تهران: دوره جدید، چ دوم،
2. ذولفقاری، حسن، ‌(1382)، تأملی در مثنوی جمال‌وجلال، مجله علوم اجتماعی و انسانی شیراز، شماره‌3، صص 116-101-‌
3. سجادی، سید جعفر، (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
4. سمرقندی، دولتشاه، (1382).تذکره‌الشعراء، تهران: قطره.
5. شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه. چ سوم.
6. شمیسا، سیروس، (1385)، بیان، تهران: میترا.
7. عطار، فریدالدین محمدبن ابراهیم، (1384)، منطق‌الطیر، به اهتمام و تصحیح سید صادق گوهرین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چ بیست و دوم.
8. عین‌القضات همدانی، عبدالله‌بن محمد، (1341) تمهیدات، به کوشش عفیف عیران، تهران: دانشگاه تهران.
9. غلامرضایی، محمّد، (1370)، داستان‌های غنایی منظوم، تهران: فردابه.
10. فتوحی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.
11. میرصادقی، جمال، (1385)، عتاصر داستان، تهران: سخن، چ پنجم.
12. نزل‌آبادی، محمّد، (1382)، مثنوی جلال‌وجمال، تهران: قطره.
13. نظامی، الیاس‌بن یوسف، (1384)، کلیات خمسۀ نظامی، تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.، جلد اول. چ پنجم.
14. همایی، جلال‌الدّین، (1367)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چ پنجم.