وعاظ و جنبش مقاومت تبریز(عصر استبداد صغیر)

فصلنامه تاریخ

مقاله 2، دوره 4، شماره 13، تیر 1388   

نویسندگان

دکترغلامحسین زرگری‌نژاد؛ جواد سخا

چکیده

چکیده:
جنبش مقاومت تبریز در عصر استبداد، تلاشی
برای بازگرداندن نظام سیاسی مشروطیت بود. عمده‌ترین نیروی جنبش مقاومت، مجاهدان
بودند که به رهبری ستارخان و باقرخان ابتدا با مقاومت و سپس با تهاجم به نیروهای
حامی و مدافع استبداد برخاستند. در برابر مجاهدان، نیروهای وفادار به محمدعلی شاه
قرار داشت، که شامل بخشی از اهالی تبریز، نیروهای نظامی ایلیاتی، تنی چند از
بازرگانان معروف تبریز و برخی از ر هبران دینی و روحانیان طراز اول تبریز بودند که
در انجمن اسلامیه در محله ی شتربان تبریز اقامت داشتند. روحانیان اسلامیه‌نشین با اوامرمذهبی
خود، نیروهای نظامی را در جنگ با مجاهدان تهییج می‌نمودند و از این راه، نقش مهمی
در برانگیختن آنان به مبارزهبا نیروهای مشروطه‌طلب داشتند. در برابر این تجمع
نیروهای مخالف مشروطیت، جدا از مجاهدان که ایفای نقش نظامی، می‌نمودند. عده‌ای از
وعاظ نیز یار و مددکار مجاهدان بودند. به طور کلی گروه وعاظ سه  کار عمده انجام می‌دادند، نخست برانگیختن
مجاهدان به جنگ با مستبدان، دوم تهییج و تشویق مردم در پیوستن و حمایت از نیروهای
مجاهد و سوم مقابله با تبلیغات دینی- مذهبی روحانیان مستقر در انجمن اسلامیه. قسمت
سوم این برنامه، اصلی‌ترین و مهم‌ترین برنامه ی وعاظ بود که دیگر نیروهای مجاهد
سهمی در آن نداشتند. بنابراین جنبش مقاومت تبریز تنها یک پدیده ی نظامی نبود، بلکه
عرصه ‌مبارزه فکری و ایدئولوژیکی نیز 
محسوب می شد که مهم‌ترین نیروهای آن وعاظ بودند. نوشتار حاضر بر آن است تا
نقش و جایگاه وعاظ را در پیدایش جنبش مقاومت و تداوم آن  ضد نیروهای استبداد، مورد مطالعه قرار دهد.
واژگان کلیدی:مشروطیت، جنبش مقاومت، وعاظ ، مجاهدان.
 

کلیدواژه‌ها

مشروطیت؛ جنبش مقاومت؛ وعاظ؛ مجاهدان.