بررسی نقش خواجه نظام الملک و مدارس نظامیه در همسازگری فکری، مذهبی در ایران

فصلنامه تاریخ

مقاله 1، دوره 5، شماره 17، تیر 1389   

نویسندگان

دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی؛ فـرزاد بیگی

چکیده

چکیده
در جریان تاریخ تمدن اسلامی، یک سویه نگری فکری و میل به همسازگری اعتقادی، همزمان با پیدایش تفکر آزاد و رشد علوم عقلی شروع به شکل گیری کرد و حتی حاکمان و نحله های فکری خردگرا نیز از این جزم اندیشی به طور کامل رها نبودند و در صورت لزوم به سرکوبی مخالفان فکری و اعتقادی می پرداختند. اما برخورد جدی با تکثرگرایی اعتقادی، فکری، توسط خلیفه متوکل عباسی آغاز شد این روند در ایران به وسیله محمود غزنوی و پس از دوران عقل گرایی آل بویه، با حذف فکری دگراندیشان ـ عمدتاً شیعه مذهب ـ دنبال گردید و در عصر سلاجقه و با تلاش های نهادمند خواجه نظام الملک به اوج رسید. وی با تأسیس مدارس نظامیه نبردی بنیادین را با تکثرگرایی در حوزه اندیشه و مذهب آغاز کرد و با تکیه بر قدرت نظریه پردازی فقهایی چون ابوحامد غزالی به نتایجی تعیین کننده در تقابل با خردگرایی دست یافت.
 
واژگان کلیدی: نظام الملک، تکثرگرایی، عقل گرایی، مدارس نظامیه، همسازگری، یک سویه نگری

کلیدواژه‌ها

نظام الملک؛ تکثرگرایی؛ عقل گرایی؛ مدارس نظامیه؛ همسازگری؛ یک سویه نگری