دخالت دولت در اقتصاد از منظر اندیشمندان مسلمان

فصلنامه تاریخ

مقاله 3، دوره 6، شماره 20، فروردین 1390

نویسندگان

دکتر مهدی خداپرست مشهدی؛ روح اله نظری؛ بهرام فتحی

چکیده

چکیده
مسأله جایگاه دولت و نقش آن در اقتصاد، از زمان پیدایش دانش اقتصاد همواره مورد بحث اقتصاددانان و صاحبان اندیشه در مکاتب گوناگون اقتصادی است. متفکران‌ مسلمان‌ از دیر زمان، به‌ ویژه‌ در دهه‌های‌ اخیر، ابعاد گوناگون‌ این‌ موضوع‌ را بررسی‌ کرده‌اند. در این مقاله نقش و وظیفه دولت در اقتصاد، از منظر اندیشمندان مسلمان مورد بررسی قرار می­گیرد. دیدگاه ابن­خلدون، شهید صدر، مطهری، بهشتی و امام خمینی (ره) بررسی شده است. مبنای دخالت دولت اسلامی در اقتصاد، مصلحت است و مراد از مصلحت نیز تأمین هدف شارع به منظور رسیدن مردم به منافع دنیوی و اخروی است. ازاین‌رو، توسعة معنویت،‌ ایجاد و بسط امنیت، رشد اقتصادی و پیشرفت و عدالت اجتماعی مصالحی است که دولت اسلامی جهت تحقق آنها در امور اقتصادی دخالت می‌نماید. که این موضوع در اندیشه های مورد بررسی شده نمایان است. با تأمّلی اجمالی در آثار متفکّران و اندیشمندان، به این نتیجه خواهیم رسید با این که ایشان، حکومت را پدیده ای ساختة دست بشر می دانند و به جائز الخطا بودن حاکمان آن توجّه دارند، در اصل ضرورت دولت تردیدی نمی­کنند. در مورد منشأ مشروعیت اطاعت از حکومت و مسأله الزام سیاسی، دیدگاه های متفاوتی ذکر شده؛ البته بیشتراندیشمندان، خواهان ایجاد رفاه و عدالت بر پایداری اخلاق و آزادی هستند.

واژگان کلیدی :دخالت دولت،مصلحت، ابن خلدون، شهید صدر

کلیدواژه‌ها

دخالت دولت؛ مصلحت؛ ابن خلدون؛ شهید صدر