پیدایش نهاد نقابت و عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی آن در اسلام

فصلنامه تاریخ

مقاله 4، دوره 8، شماره 28، فروردین 1392   

نویسندگان

دکتر سید حسن قریشی؛ سارا زمانی رنجبر گرمرودی

چکیده

چکیده

 برخی نهادها و تشکیلات شکل گرفته در تاریخ اسلام، به عنوان یکی از عناصرتمدنی به حکم ضرورت­های اجتماعی و فرهنگی پدید آمده­اند؛ نهاد نقابت یا تشکیلات سرپرستی گروهی خاص(علویان)یکی از این سازمان­ها است که با همین انگیزه یاد شده، به­ وجود آمده است. 
     نقابت، در ایام جاهلیت، موقعیتی بود که در خصوص حفظ اخبار مربوط به اقوام و قبایل، چگونگی رشد، گسترش و تعاملات اجتماعی آنان، به ویژه حفظ نسب اعضای آن می­کوشید و از هرگونه حقوق مادی و معنوی آنها محافظت می­کرد. این نهاد، پس از اسلام نیز با همان رویکرد قبلی و البته در قالبی نو، به حیات خود ادامه داد و تابع عوامل سیاسی، دینی و فرهنگی بود.آنچه موجب تداوم این نهاد(نقابت)در جامعه اسلامی شد، حفظ حرمت خاندان پیامبر(ص)بود.به باور تمامی مسلمانان، متون دینی(قرآن، حدیث و سیره نبوی)، برضرورت علاقه­مندی و حرمت­نهادن نسبت به اهل بیت پیامبر(ص)تاکید فراوان دارد و رسیدگی به امور آنان و دیگر موارد، در پرتو سازمانی به نام نقابت، قابل تحقق بود. 
 با این اوصاف، تقویت نهاد نقابت از سوی کارگزاران حکومتی، نه تنها انگیزه دینی، حفظ هویت و جایگاه خاندان پیامبر(ص)بود، بلکه انگیزه­های سیاسی مانند:اشراف و نظارت بر عملکرد و کنترل آنان در عرصه­های مختلف اجتماعی و نیز انگیزه­های فرهنگی مانند:کارکرد، تشکیلات و حفظ جایگاه سیاسی و شرعی آن نیز ارزشمند بود. 
 
واژگان­کلیدی: نهاد نقابت، عوامل سیاسی، عوامل دینی، عوامل فرهنگی، قرآن، حدیث و سیره نبوی.

کلیدواژه‌ها

واژگان­؛ کلیدی ؛ نهاد نقابت؛ عوامل سیاسی؛ عوامل دینی؛ عوامل فرهنگی؛ قرآن؛ حدیث و سیره نبوی