مقایسه همدیدی وقوع توفان های شدید گردو خاک در فصول بهار و تابستان در شمال استان سیستان و بلوچستان

پژوهش های علوم و فنون دریایی

مقاله 7، دوره 12، شماره 2، شهریور 1396، صفحه 85-92   

نوع مقاله: تحقیقی

نویسندگان

سمیرا برخوردار¹؛ محمد مرادی^{* 2}؛ فروزان ارکیان¹

¹گروه هواشناسی، دانشکده علوم فنون دریایی واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی

²پژوهشکده هواشناسی

چکیده

توفان گرد و خاک از مهم ترین پدیده های اقلیمی شرق کشور ایران است. از آن جایی که نوع خاک منطقه ریز دانه محسوب می‌شود، وزش باد مناسب سبب حرکت این ذرات شده و هنگامی که سرعت باد از آستانه مورد نظر بیشتر شود، بستر مناسبی برای ایجاد توفان خاک و شن فراهم می‌شود. در مطالعه برای بررسی این پدیده، داده‌های ایستگاه هواشناسی همدیدی زابل در دوره آماری 15 ساله 2010-1995 مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور تحلیل آماری توفان گرد و خاک دید افقی کمتر از 1000 متر به عنوان شاخص تعریف شد. براساس این تعریف دو مورد از شدیدترین توفان‌های گرد و خاک منطقه در فصل بهار و تابستان انتخاب گردید و با استفاده از داده های همدیدی بایگانی NCEP/NCAR، شرایط همدیدی و دینامیکی حاکم بر توفان های گرد و خاک انتخابی بررسی شد. نتایج نشان داد که در تابستان استقرار سامانه کم فشارگرمایی روی پاکستان و همراهی آن با فرارفت هوای سرد در شمال شرق ایران، سبب به وجود آمدن شیو شدید فشاری مناسب در منطقه می‌شود و شرایط برای ایجاد باد فراتر از آستانه مهیا می‌گردد. در فصل بهار یک سامانه جوی کژفشار با رطوبت کم و فرارفت هوای سرد نسبتا شدید که با جبهه سرد فعال همراهی می کند، سبب افزایش سرعت وزش باد، ایجاد توفان گردوخاک  و کاهش دید افقی در منطقه شرق ایران می‌شود.

کلیدواژه‌ها

بادهای 120 روزه سیستان و بلوچستان؛ توفان گرد وخاک؛ ایستگاه هواشناسی زابل

مراجع

علیجانی، ب و رئیس پور،ک. 1390. تحلیل آماری، همدیدی توفان‌های گردو خاک در جنوب شرق ایران(مطالعه ی موردی: منطقه ی سیستان). مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 5: 129-107

موسوی بایگی، م.  و اشرف، ب.  1391.  مطالعه وضعیت ناپایداری هوا و الگو‌های سینوپتیکی موثر بر وقوع توفان‌های گرد و خاک (مطالعه موردی مشهد). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای ، 18: 43- 27.

نوحی، ا. 1384. مطالعه و بررسی نقش تغییرات اقلیمی در تشدید یا کاهش پدیده اقلیمی توفان‌های گرد و خاک در جنوب شرق ایران. جلد1. سازمان هواشناسی کشور، ایران.

Alizadeh Choobari, O., Zawar-Reza, P. & Sturman, A. 2014. The ‘wind of 120 days’ and dust storm activity over the Sistan Basin. Atmospheric Research, 143: 328-341.

Goudie, A.S. & Middleton, N.J. 2001. Saharan dust storms: nature and consequences.  Earth-Science Reviews56: 179–204.

Krishnamurti, T.N., Stefanova, L. & Misra, V. 2013. Tropical Meteorology: An introduction. Springer Verlag. New York.