کاربرد حروف اضافه و ربطِ ساده در گویش لای‌زنگانی

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

مقاله 1، دوره 8، شماره 1 - شماره پیاپی 19، خرداد 1397، صفحه 1-18   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

نویسنده

حسن رنجبر^*

کارشناس زبان و ادبیات فارسی

چکیده

در حوزۀ پژوهش­ های مربوط به لهجه­ ها و گویش­ ها، مبحث «حروف» از جمله مباحثی است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با توجه به اهمیّت و ضرورت این مقولۀ دستوری، در پژوهشِ پیشِ رو به بررسی و تحلیل حروف اضافه و ربطِ ساده در گویش لای­ زنگانی پرداخته­ شده است. در این جستار علاوه بر گفت­ وگو با گویشوران کهنسال روستا، بسیاری از سروده­ های محلی، ضرب‌المثل‌ها و چیستان ­های پرکاربرد این گویش نیز بررسی شده است و تا حد امکان سعی گردیده تا برای کارکردهای هر یک از حروف، مثال­ هایی از این سروده­ های محلّی، مَثَل ­ها و چیستان­ ها  ذکر شود. نتایجی که از این پژوهش به دست آمد نشان می‌دهد که در این گویش، حروفی چون «از»، «به»، «در» و «بر» هیچ کاربردی ندارد و گویشوران این گویش با این حروف بیگانه­ اند؛ دلیل این امر این است که در این گویش غالباً یک حرف به جای چند حرف به کار می ­رود؛ مانند حرف «اَ» a)) که به جای «از»، «به»، «در» و... به کار می ­رود. از دیگر نتایج این جستار می­ توان به پرکاربرد بودن برخی حروف مانند «اَ»a))، خوذ (xoδe) به معنی «با» و تَه (/(ta تا (tâ) اشاره کرد که با فارسی معیار تفاوت دارند.

کلیدواژه‌ها

گویش لای‌زنگانی؛ حرف اضافه؛ حرف ربط

مراجع

کتاب­ها

- ابوالقاسمی، محسن، (1376)، راهنمای زبان­ های باستانی ایران، جلد دوم: دستور و واژه ­نامه، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ ها (سمت).

- ابوالقاسمی، محسن، (1383)، دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ­ها (سمت)، چاپ چهارم.

- انوری، حسن، گیوی احمدی، حسن، (1387)، دستور زبان فارسی 2، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فاطمی.

- بیهقی، محمد بن حسین، (1390)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی­ اکبر فیاض و اهتمام محمدجعفر یاحقی، چاپ پنجم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

- خطیب رهبر، خلیل، (1372)، دستور زبان فارسی کتاب حروف اضافه و ربط، تهران: مهتاب.- خیامپور، عبدالرسول، (1389)، دستور زبان فارسی، تبریز: ستوده.

- فرشیدورد، خسرو، (1384)، فعل و گروه فعلی، تهران: سخن.

- فره­وشی، بهرام، (1388)، فرهنگ فارسی به پهلوی،چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- معین، محمد، (1385)، فرهنگ فارسی یک جلدی، گرد آوری عزیزالله علیزاده، چاپ سوم، تهران: راه رشد،.

-ناتل خانلری، پرویز، (1372)، دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش عفت مستشارنیا، تهران: توس.

- ناصرخسرو، (1388)، گزیدۀ اشعار ناصرخسرو، انتخاب و شرح دکتر جعفر شعار، چاپ بیست و نهم، تهران: نشر قطره.

- وفایی، عباسعلی، (1390)، دستور کاربردی متن ادبی، تهران: سخن.

2 . مقاله­ ها

-  رنجبر، حسن، (1394)، «کارکردهای پیشوند «وا» در افعال لای­ زنگانی و تأثیر آن در صرف فعل»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.

- رنجبر، حسن، صیادکوه، اکبر، (1394)، «افعال کم کاربرد گویش لای­ زنگانی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، دورۀ جدید، سال اول (سال پنجم پیوسته)، شمارۀ دوم (شمارۀ پیوسته: هشت).

- نمیرانیان، کتایون، رنجبر، حسن، حیدری، حسن، (1394)، «واژه­ ها و اصطلاحات دامداری در گویش لای­ زنگانی»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.