بررسی سمبولیسم عرفانی و اجتماعی در اشعار تقی پورنامداریان

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 14، شماره 50، خرداد 1397، صفحه 49-73   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد بهنام فر¹؛ اردشیر سنچولی جدید^{* 2}

¹استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند

چکیده

پورنامداریان از منتقدان و پژوهشگران برجستة جامعة ادبی کشور به حساب می‌آید که جنبة شاعری وی کمتر مورد توجه واقع شده است. وی تحت تأثیر افکار نیما و پیروان او، همچنین مطالعات و پژوهش‌های خود در زمینة عرفان و داستان‌های رمزی آن، در اشعارش گرایش خاصی به بیان رمزی و سمبولیک دارد. بسیاری از این رمزها و نمادها را می‌توان در دو حوزة غالب عرفانی و اجتماعی یا حماسی جای داد. با توجه به همین مطلب، این جستار کوشیده است تا سمبولیسم عرفانی و اجتماعی موجود در شعر پورنامداریان را با توجه به زمینه‌های مطالعات عرفانی شاعر و پژوهش‌های دقیق او در این زمینه و همچنین شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم در زمان سرایش آثارش، مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتایج نشان می‌دهد که مطالعات و تأملات شاعر در زمینة عرفان و دقت و تفکر در احوالات عارفان، در خلق سمبل‌های عرفانی اشعارش بسیار مؤثر بوده است. همچنین نتایج بیانگر این است که شاعر بنابر شرایط خاص سیاسی و اجتماعی دوران شاهنشاهی و استبداد حاکم بر آن، به ناچار به زبان سمبولیک روی آورده است و با بیانی نمادین، جامعة بحران‌زده عصر خویش را به تصویر کشیده است.

کلیدواژه‌ها

تقی پورنامداریان؛ رهروان بی‌برگ؛ سمبولیسم عرفانی؛ سمبولیسم اجتماعی؛ شعر معاصر

مراجع

آبرامز، ام. اچ. 1384. فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی. ترجمة سعید سبزیان مرادآبادی. تهران: رهنما.

پورنامداریان، تقی. 1381. «روزهایی که گذشت». مجلة کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ش 56 و 57.

ــــــــــــــــ . 1382. رهروان بی‌برگ. چ 1. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ . 1383. رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی. چ5. تهران: علمی و فرهنگی.

ــــــــــــــــ . 1392. عقل سرخ. چ 3. تهران: سخن.

ــــــــــــــــ و دیگران. 1391. «بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر». مجلة ادبیات پارسی معاصر. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س2. ش1. صص 48-25.

ثروت، منصور. 1385. آشنایی با مکتب‌های ادبی. چ 1. تهران: سخن.

جمشیدیان، همایون. 1392. «تحلیل شعر خضر کجاست سرودة تقی پورنامداریان بر مبنای رویکرد بینامتنی». فصلنامة پژوهش زبان و ادبیات فارسی. ش28. صص 157-135.

چدویک، چارلز. 1375. سمبولیسم. چ1. ترجمة مهدی سحابی. تهران: مرکز.

زرّین‌کوب، حمید. 1358. چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.

سیدحسینی، رضا. 1387. مکتب‌های ادبی. چ14. تهران: نگاه.

شمیسا، سیروس و علی حسین‌پور.1380. «جریان سمبولیسم اجتماعی در شعر معاصر ایران». مجلة مدرس. دورة 5. ش3. صص 42- 27.

صادقی شهپر، رضا. 1382. «نیما و دنیای آرمانی سمبولیست‌ها». مجلة کیهان فرهنگی. ش202. صص 67- 64.

فتوحی، محمود. 1389. بلاغت تصویر. چ 2. تهران: سخن.

محمدی، علی.1383. «رهروان بی‌برگ» (نقد و بررسی کتاب). کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ش 79. صص 165- 156.