خوانش کُهن‌الگویی در داستان‌های ژان ـ ماری گوستاو لوکلِزیو: «بیابان، جوینده طلا و کتابِ گریز»

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 10، دوره 14، شماره 50، خرداد 1397، صفحه 295-329   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

وحید نژادمحمد^* ؛ مرضیه بلیغی

استادیار زبان و ادبیات فرانسه دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه تبریز

چکیده

قوة خیال و داستان‌پردازی یکی از ابزارهای بیان معمّاهای تاریخی و زیستیِ بشر است. ارتباط ادبیات و اسطوره از بدو خیال‌پردازیِ انسان بی‌وقفه خود را از لحظه آفرینش‌های ادبی نشان داده است. نوشته‌های مستند و داستانی، پدیده‌های تاریخی و اسطوره‌ای را بازسازی می‌کنند و بررسی مفاهیم روان‌شناختی را در خود به تحلیل می‌طلبند. بسترهای تخیلی و واقع‌گرای نویسندگان قرن بیستم از جمله گوستاو لوکلزیو حامل اَشکال ادراکی و تاریخی بوده که به گونه‌ای جمعی قابل دستیابی هستند. لوکلزیو با بازخوانیِ برخی از کهن‌الگوهای مطروحه توسط یونگ همچون پرسونا، آنیما، آنیموس، بازگشت به خویشتن، تولد، پیرِ دانا، سایه و گریز بخش زیادی از نوشته‌های خود را بر روی ناخودآگاه جمعی و اسطوره‌ها قرار داد. او توانست عمیق‌ترین لایه‌های دیرین و اسطوره‌های نهفته روان بشری را در کنار عناصر فردی و طبیعی در عالم داستانی و تخیلی به تصویر بکشد. فرآیند فردیت و حرکت شخصیت‌های داستانی وی نیز در کنار همین تصاویر ابتدایی و اسطوره‌ای شکل می‌گیرد. از این‌رو ساختار روایی و داستانی وی، نمود یک نظام نمادین روانی است که در بطن تاریخ و اسطوره تعریف می‌شود. شناساییِ همین صور ارثی و بی‌زمان در سازه‌های داستانی مؤلف مذکور همراه با آراء یونگ از اهداف این مقاله خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

داستان؛ اسطوره؛ کهن‌الگو؛ لوکلزیو؛ ناخودآگاه جمعی

مراجع

الیاده، میرچا. 1390. مقدس و نامقدس. ترجمه بهزاد سالکی. تهران: علمی و فرهنگی.

ـــــــــ. . 1392. چشم‌اندازهای اسطوره. ترجمه جلال ستاری، تهران: توس.

بایننفلد، دیوید. 1391. نظریه روان‌پویشی. ترجمة داود عرب قهستانی و همکاران. تهران: رُشد. 

تفضلی، احمد. 1354. مینویِ خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

رشیدیان، بهزاد. 1370. بینش اساطیری در شعر معاصر فارسی. تهران: گُستره.

سگال، رابرت آلن. 1389. اسطوره. ترجمة فریده فرنودفر. تهران: بصیرت.  

شاملو، سعید. 1390. مکتب‌ها و نظریه‌ها در روان‌شناسی شخصیت. تهران: رُشد.

شایگان، داریوش. 1355. بُت‌های ذهنی و خاطرة ازلی. تهران: امیرکبیر.

کوپ، لورانسْ. 1384. اسطوره. ترجمة محمد دهقانی. تهران: علمی و فرهنگی.

لوفلر ـ دلاشو، مارگریت. 1386. زبان رمزی افسانه‌ها. ترجمه جلال ستّاری. تهران: توس.

 

English Sources:

Bair, Deirdre. (2007). Jung. Une biographie, Paris: Flammarion, coll. «Grandes Bio». 

Boncenne, Pierre. (1978). «Le Clézio s’explique», Entretien avec Le Clézio, Avril. Paris: Hachette.

Campbell, Joseph. (1968). The Hero with a thousand faces, Princeton: NJ, University Press.

Chevalier, Jean. & Gheerbrant, Alain. (1982). Dictionnaire des symboles, Paris: Robert Laffont.

Durand, Gilbert. (1996). «Pas à pas mythocritique», in Champs de l’imaginaire, textes réunis par Danièle Chauvin, Grenoble, ELLUG, Ateliers de l’imaginaire.

Dutton, Jacqueline. (2003). Le chercheur  d’or  et  d’ailleurs : L’utopie  de  J.M.G.  Le  Clézio. Paris: L’Harmattan.

Eliade, Mircea. (1965). Le sacré et le profane, Paris: Gallimard.

Jung, Carl Gustave. (1980). Psychologie du transfert, Paris: Albin Michel.

_________________ .(1998). Sur l’Interprétation des rêves, Paris: Albin Michel.

_________________ .(2002). Métamorphoses de l'âme et ses symboles, Paris : Librairie Générale Française.

Lacan, André. (1988). Vocabulaire de Théologie biblique. Paris: Cerf.

Lacan, Jacques. (1966). « La direction de la cure », Écrits, Paris: Seuil.

Le Clézio, Jean-Marie Gustave. (1969). Le livre des fuites, Paris: Gallimard.

________________________. (1980). Désert, Paris: Gallimard.

 ________________________ .(1985). Le Chercheur d’or livre des fuites, Paris: Gallimard.

_________________________ .(1998). «Le Clézio par lui-même». Magazine littéraire, N^o 362.

“Les nostalgies de Le Clézio”, Le Monde, févier 2003, p. 14.

Meletinsky, Eleazar, (2013). The Poetics of Myth, New York: Routledge. 

Nataf, André. (1985). Jung, Paris: éditions MA.

Nataf, André. (1985). Jung, Paris: éditions MA.

Thibaut, Bruno. (1992). «Le Livre des fuites de J. M. G. Le Clézio et le problème du roman exotique moderne». The French Review, Vol. 65, N^o. 3, pp. 425-434.

Tritsman, Bruno. (1992). Livres de pierre Segalen-Caillois-Le Clézio-Gracq. Tübingen: G. Narr.

Waelti-Walters, Jennifer. (1981). Icare ou l'évasion impossible: étude psycho-mythique de l'œuvre de J.M.G. Le Clézio, Québec: Naaman.