ارائه الگوی محاسبات ردپای آب بر اساس مدل معادلات ساختاری

پژوهش های علوم و فنون دریایی

مقاله 1، دوره 13، شماره 1، خرداد 1397، صفحه 1-12   

نوع مقاله: تحقیقی

نویسندگان

مهناز میرزاابراهیم طهرانی^{* 1}؛ رضا مرندی¹؛ مریم نعمتی²

¹گروه محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

²گروه مدیریت محیط زیست گرایش HSE، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

 این تحقیق برحسب هدف کاربردی و شیوه گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع همبستگی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات مطالعات پیشینه کتابخانه‌ای و بخش میدانی استفاده از جامعه آماری و توزیع پرسشنامه انجام‌گرفته است. سؤالات پرسشنامه با بهره‌گیری از طیف لیکرت به شکل 5 گزینه‌ای و سطوح رتبه‌ای با پایایی 8/0 انجام و رواسازی به شکل صوری صورت گرفته است. حجم نمونه انتخاب شده براساس کیفی بودن تحقیق و بهره گیری از مدل معادلات ساختاری از جدول مورگان –جامعه آماری100 نفره با سطح اطمینان 99 درصد- (99 نمونه) انتخاب شد. با انتقال اطلاعات پرسشنامه از نرم افزار SPSS به نرم افزار AMOS پس از رسم مدل معادلات ساختاری (تحلیل مسیر تأییدی) پس از اعمال آخرین اصلاحات در مدل تحلیل عاملی تأییدی، نتایج مدل معادلات ساختاری اعم از ضرایب رگرسیونی استانداردشده و ضرایب توان دوم همبستگی چندگانه (معادل ضریب تعیین)، استخراج و گزارش‌شده است. یافته های توصیفی متغیرها نیز نشان می دهد از هشت متغیر آشکار (فنی، علمی، سیاسی، مالی، فرهنگی، اجتماعی، زمان و مکان) بیشترین میانگین (مطابق طیف لیکرت) پاسخ های پرسشنامه مربوط به عوامل فرهنگی و کمترین میانگین مربوط به عوامل علمی می باشد. نرمالیته متغیرها با بررسی چولگی و کشیدگی آنها سنجش و نرمال گزارش گردید. تحلیل عاملی مرتبه اول برای بررسی بارهای عاملی متغیرها و برازش مدل انجام شده و بدلیل مطلوب بودن 3 شاخص از 5 شاخص گزارش شده نتیجه برازش مبنی بر مطلوب بودن متغیرها می باشد. یافته های مدل ساختاری تایید می نماید که کنترل منابع اب بر ردپای آب- محاسبات ردپای آب بر توسعه اجتماعی- اقتصادی و محیط زیست تاثیر دارد. معناداری مسیر متغیرها با شاخص نسبت بحرانی (CR) مسیر ردپای آب با عوامل اجتماعی- اقتصادی با CR برابر 01/55 از معناداری بیشتری برخوردار است. با توجه به اهداف تحقیق، و مدل ارائه‌شده می‌توان نتیجه گرفت، به کنترل درآوردن منابع آبی به‌طور مستقیم تابع عوامل متعدد فنی، علمی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، زمان و مکان و تأثیرگذار در محاسبات ردپای آب می باشد. تحت تأثیر موارد برشمرده، مباحث کلان محیط زیستی و توسعه پایدار اجتماعی-اقتصادی نیز تحت تأثیر محاسبات ردپای آب قرار می‌گیرند.  با بررسی مطالعات گذشته در خصوص ردپای آب به‌وضوح می‌توان نارسایی هر تحقیق را دریافت به‌ خصوص در بخش داخلی که اساساً ماهیت اندازه‌گیری ردپای آب بالأخص همگام با استانداردی جهانی و برمبنای آن تاکنون انجام نگرفته است. همچنین در مقالات حاضر بیشترین نگرانی‌های مطرح‌شده به جهت عدم مدیریت صحیح منابع آب بوده که نگرانی‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و محیط‌زیستی به‌صورت مجزا اشاره‌شده است. در مدل ارائه‌شده سعی شده بخشی از کاستی‌های علمی جبران شده و قدمی تازه در محاسبات نهاده شود.

کلیدواژه‌ها

ردپای آب؛ مدل معالات ساختاری؛ محیط زیست؛ عوامل اقتصادی و اجتماعی؛ توسعه پایدار

مراجع

منابع

اخوان ، س.،  عابدی کوپایی، ج.،  موسوی ، س. ف.،  عباس پور، ک.،  افیونی، م. و  اسلامیان ، س. س. 1389. تخمین آب آبی و آب سبز با استفاده از مدل SWAT در حوضه آبریز همدان. مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 14(53): 23-9.

دهقان،  ‌منشادی ح. ر.،  نیک سخن، م. ح. و  اردستانی،  م. 1392. برآورد آب مجازی خوضه آبخیز و نقش آن در سامانه های انتقال آب بین حوضه ای. مجله مهندسی منابع آب ایران، 6: 1114-101.

سلطانی، غ. 1391. بررسی تطبیقی الگوی مصرف و مدیریت تقاضای آب کشاورزی در کشورهای منطقه منا. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 4(2): 25-1.

 Manzardo, A.,   Loss, A.,  Fialkiewicz, W.,   Rauch, W. &  Scipioni, A. 2016.  Methodological Proposal to assess the water footprint accounting of direct water use at an urban level: A case study of the municipality. Ecological Indicators, 69: 165-175.

Cha, K., Son, M., Hong, S., An, S. & Part, S. 2017. Method to assess water footprint. a case study for white radishes in Korea. International soil and water Conservation Research, 5(2): 151-157.

 Lovarelli, D.,  Ingrao, C.,  Fiala, M. & Bacenetti, J. 2016. Beyond the Water Footprint: A new framework proposal to assess freshwater environmental impact and consumption. Journal of Cleaner Production, 1-11. DOI: 10.1016/j.jclepro.2016.12.067.

 

Schererr, L. P. S. 2016. Global water footprint assessment of hydro power. Renewable Energy, 99: 711-720.