بررسی تمثیلی زیبایی درون و برون از دیدگاه مولوی و حافظ

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 10، شماره 36، تیر 1397، صفحه 106-125   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کاظم دهقانیان فرد¹؛ سیّد احمد حسینی کازرونی^{* 2}؛ سیدجعفر حمیدی³؛ مریم پرهیزگاری⁴

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

²استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر- ایران

³استاد زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

⁴استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

شاعران و نویسندگان ایرانی، در طول تاریخ ادب فارسی، همواره از انواع تمثیل برای بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی خود استفاده کرده‌اند. تمثیل، یکی از ابزارهایی است که علاوه بر التذاذ ادبی که در خواننده ایجاد می‌کند،حسّ عاطفی هم در او برمی‌انگیزاند و مفاهیم شعری را چنان بر دل و جان او می‌نشاند که گویی نقش بر سنگ است. حافظ و مولوی برای بیان مفاهیم اخلاقی و عرقانی از انواع تمثیل استفاده کرده‌اند؛ مولوی بیشتر از تمثیل‌های داستانی؛ اسلوب معادله و ارسال مثل؛ و حافظ از تمثیل‌های ارسال مثل و  اسلوب معادله برای بیان تفاوت زیبایی درون با بیرون استفاده کرده‌اند.حافظ زیبایی درون را به «آن» و «لطیفه‌ی غیبی» تعبیر می‌کند و مولوی با آوردن حکایت تمثیلی، زیبایی درون را که از پاکی دل و معرفت سرچشمه می‌گیرد بر زیبایی ظاهری که صفا و پاکی دل در آن هیچ دخالتی ندارد، ترجیح می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ زیبایی درون و برون؛ حافظ و مولوی؛ آن؛ معرفت

مراجع

1-      پوریا نامداران، نقی،(1375)، رمز و داستان‌های رمزی، تهران: علمی و فرهنگی

2-      جعفری، محمد نقی،(1381)، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام، تهران: انتشارات تدوین و نشر آثار علامه جعفری

3-      حافظ، شمس الدین محمد ،(1375)، تصحیح نصراله مردانی، تهران: انتشارات صدرا

4-      -------------------،(1384)، شرح خطیب رهبر، تهران: صفی علی شاه،چ:سی و هشتم.

5-      حسینی کازرونی، سید احمد،(1394)، (تمثیل و ادبیات تمثیلی) فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی(شماره23):21

6-      حقایق، آذین،(1390)، زیبایی از نگاه مولانا با تأکید بر مثنوی معنوی و فیه مافیه پایان نامه، کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان: دانشکده هنر ادیان و تمدن‌ها، گروه هنر اسلامی

7-      دهخدا، علی اکبر،(1377)، لغت نامه‌ی دهخدا، تهران: مؤسسه‌ی دانشگاه تهران: چ دوم، دوره‌ی جدید

8-      رضایی، عرب علی،(1382)، واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی، فارسی، تهران: فرهنگ معاصر

9-      زمانی، کریم،(1387)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: انتشارات اطلاعات

10-   شبستری، محمود(1385)، گلشن راز، ش چ: بهروز ثروتیان، تهران، نشریه‌ی بین‌الملل

11-   شفیعی، کدکنی، محمدرضا،(1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه

12-   شمیسا، سیروس،(1370)، انواع ادبی، تهران: میترا

13-   مولوی، جلال الدین،(1378)، به تصحیح، رینولد نیکلسون، تهران: نشر پیمان

14-   نهج البلاغه(1379)، ترجمه‌ی محمد دشتی، قم: انتشارات مشرقین