تمثیل و ارسال المثل در دیوان جهان ملک خاتون

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 6، دوره 10، شماره 36، تیر 1397، صفحه 126-142   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

راویه کردافشاری¹؛ احمد خاتمی^{* 2}

¹دانشجوی دورة دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی- ایران

چکیده

تمثیل از مادة «مثل» تشبیه کردن چیزی را به چیزی گویند. در تمثیل، شاعران با آوردن مثالی گسترده­تر به وضوحِ سخن و گفتة خود می­افزایند. اما در ارسال المثل گوینده به سخنی مشهور و آوردن آن در کلام بسنده می­کند؛ ضرب المثل یا مثل، چاشنی اصلی ارسال المثل است. اما در تمثیل چنین نیست. باید گفت در اقسام سه گانة تمثیل اعم از تشبیه تمثیل، استعارة تمثیلیه و داستان تمثیلی، نوع تمثیل­های جهان ملک خاتون شاعر سدة هشتم هجری ارسال المثل است و به استعارة تمثیلیه، نزدیکی و قرابت بسیاری دارد. ارسال المثل­های جهان ملک ادامة همان ارسال المثل­های سنّتی و مرسوم ادب کلاسیک فارسی است.

کلیدواژه‌ها

شعر فارسی؛ جهان ملک خاتون؛ تمثیل؛ ارسال المثل

مراجع

1. جرجانی، عبدالقاهر، (1374). اسرارالبلاغه، ترجمه و تصحیح جلیل تجلیل، دانشگاه تهران: تهران، چ چهارم.
2. جهان ملک، (1374). دیوان جهان ملک خاتون، به کوشش پوراندخت کاشانی راد و کامل احمد نژاد، تهران: زوّار.
3. داد به، علی اصغر. (1383). دانشنامة جهان اسلام، ج 8، بنیاد دایرة المعارف اسلامی: تهران.
4. زرّین کوب، عبدالحسین. (1381). شعر بی­دروغ شعر بی­نقاب، تهران: علمی.
5. صفا، ذبیح الله. (1369). تاریخ ادبیات در ایران، ج 3 بخش دوم، تهران: فردوس، چ دوم.
6. وطواط (عمری کاتب)، رشیدالدین محمد، (1362). حدائق السحر فی دقایق الشعر، تصحیح عباس اقبال آشتیانی، طهوری و تهران: سنایی.
7. فتوحی، محمود. (1368). بلاغت تصویر، تهران: سخن، چ دوم.
8. قزوینی، محمد و غنی، قاسم. (1385). دیوان حافظ، تهران: زوار، چ سوم.
9. قیس الرّازی، شمس الدین محمد. (1388). المعجم فی معاییر اشعارالعجم، تهران: علم.
10. معین، محمد و شهیدی، سید جعفر. (1377). لغتنامة دهخدا، علی اکبر دهخدا، ج 2 و 5، دانشگاه تهران: تهران.
11. واعظ کاشفی سبزواری، میرزا حسین. (1369). بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، ویراستة میرجلال الدین کزّازی، مرکز: تهران.
12. همایی، جلال الدین. (1371). فنون بلاغت و صناعات ادبی، هما: تهران، چ هشتم
13. یاسمی، رشید. (1318). دیوان مسعود سعد سلمان، تهران: بی نا