چیستی تعبیر «فلسفه استعلایی» کانت و شمول آن

 پژوهشهای معرفت شناختی

مقاله 6، دوره 7، شماره 15، فروردین 1397، صفحه 145-169   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حبیب‌الله کاظم‌خانی^{* 1}؛ مسعود امید²؛ جلال پیکانی³

¹استادیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

²دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تبریز

³دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور

چکیده

تعبیر «فلسفه استعلایی» یکی از مهمترین و پرمحتواترین تعابیری است که کانت در توصیف فلسفه خود به کار برده است. مقاله حاضر، با اتخاذ روشی توصیفی- تحلیلی کوشیده است این تعبیر را، فارغ از شهرت و فراگیری آن،  مورد بررسی  و تحلیل قرار دهد و بدین طریق مضمون و محتوا و نیز دامنه شمول آن را مشخص نماید. از بررسی و تحلیل تعاریف و توصیفات کانت از «فلسفه استعلایی» و تدقیق در عناصر و مقوّمات اصلی آن تعاریف و نیز توجه به پیوستگی میان آن عناصر به دست می‌آید که‌ اولاً فلسفه استعلایی متضمن نقد اساسی بر عقل محض در دو وجه نظری و عملی آن است. یعنی فلسفه استعلایی، بر خلاف آنچه در بادی امر به نظر می‌رسد، هم معطوف به مباحث نظری یا فلسفه نظری کانت مانند معرفت‌شناسی، مابعدالطبیعه و ... است و هم ناظر بر مباحث عملی یا فلسفه عملی کانت از قبیل دین، اخلاق، حقوق و نظایر آن. ثانیاً مبنای شمول این فلسفه بر دو حوزه نظری و عملی، وجود زمینه مشترک میان آن دو یعنی وجود عناصر پیشین به ویژه احکام تألیفی پیشین در آنهاست. ثالثاً مشتمل بر تشکیل نظامی معمارانه مبتنی بر ایده‌ای خاص و بر حسب مفاهیم و اصول پیشین است.

کلیدواژه‌ها

کانت؛ فلسفه استعلایی؛ نقد عقل محض؛ عقل نظری؛ عقل عملی؛ احکام تألیفی پیشینی

مراجع

حداد عادل، غلامعلی.(1392). مقالات کانتی، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.

رالف، لودیگ.(1387‌). راهنمای مطالعه سنجش خرد ناب. ترجمه رحمان افشاری، چاپ اول، تهران: مهراندیش.

صانعی دره بیدی، منوچهر.(1377).  فلسفه اخلاق و مبانی رفتار، چاپ اول، تهران: سروش.

فولکیه، پُل.(1362).  فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کاپلستون، فردریک.(1380)‌. ‌تاریخ فلسفه(از ولف تا کانت)، جلد 6، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

کانت، ایمانوئل.(1394).  نقد عقل محض، ترجمه بهروز نظری، چاپ اول، تهران: انتشارات ققنوس.

همو.(1384).  نقد عقل عملی، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ اول، تهران: نورالثقلین.

همو.(1367). تمهیدات: مقدمه‌ای برای هر مابعدالطبیعه آینده که به عنوان یک علم عرضه شود، ترجمه غلامعلی حداد عادل، چاپ دوم، ‌تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

همو.(1369). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.

‌همو.(1392).  نقد قوه حکم، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، چاپ هفتم، تهران: نشر نی.

کورنر، اشتفان‌.(1367‌).  فلسفه کانت، ترجمه عزت‌الله‌ فولادوند، چاپ اول، تهران: خوارزمی.

مجتهدی، کریم.(1362).  فلسفه نقادی کانت، چاپ هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.

وال، ژان.(1375).  بحث در مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی،، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی.

هارتناک، یوستوس.(1376).  نظریه معرفت در فلسفه کانت،ترجمه غلامعلی حداد عادل، چاپ اول، تهران: فکر‌ روز.

هوفه، اُتفرید.(1392). قانون اخلاقی در درون من: درآمدی بر فلسفه عملی ایمانوئل کانت، ترجمه رضا مصیبی، چاپ اول، تهران: نشر نی.

یوئینگ، ای. سی.(1388).  شرحی کـوتاه بـر نـقد عقل محض کانت، ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه، چاپ اول، تهران: کتاب هرمس.

Caygill, Howard. (2000), A Kant Dictionary.Blackwell Philosopher Dictionaries, Blackwell Publishing Ltd.

Holzhey, Helmut, (2005), Historical dictionary of Kant and Kantianism‌; Helmut          Holzhey, Vilem Mudroch. The Scarecrow Press.

Kemp Smith, Norman;(2003), A Commentary to Kant's 'Critique of Pure Reason;London, Macmillan and Co.

Kant, Immanuel,(1998), The critique of pure reason ; edited and translated by Paul Guyer, Allen W Wood, Cambridge University Press.

Kant, Immanuel;(2006),Groundwork of the Metaphysics of Morals, Translated  and edited  by  Mary  Gregor, Cambridge: Cambridge University Press.

Kant, Immanuel, (1996). Praaical philosophy.Translated  and edited  by Mary J.Gregor. Cambridge: Cambridge University Press.  Cambridge .

Paton, H. J.;(1936), Kant’s metaphysic of Experience, vol. I  and vol. 2, London: Unwin, Ltd.

Paton, H. J,(1953), The Ctegorical  Imperative, London. Hutchinson’s university library,.Runes, D.‌Dagobert;(1942), The Dictionary of Philosophy (editd‌);   Philosophical Library New York, Printtd In th U. S. A.