راهبرد‌های توسعه سامانه‌های آبیاری تحت فشار در مناطق بیابانی ایران با نگرش توسعه پایدار کشاورزی و استقرار جمعیت

پژوهش های زراعی در حاشیه کویر

مقاله 5، دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 25، آذر 1397، صفحه 219-229   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مرتضی دلفان آذری^{* 1}؛ حدیقه محمدی²؛ افشین یوسف گمرکچی³؛ محمد عامل صادقی⁴

¹دانشجوی دکترای سازه‌‌های آبی دانشگاه تهران، تهران- ایران

²دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبیاری و آبادانی دانشگاه تهران، تهران- ایران

³مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قزوین- قزوین- ایران

⁴دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان، تاکستان- ایران

چکیده

ایران دارای منابع آب محدود همراه با تبخیر و تعرق زیاد است، از طرفی ازدیاد جمعیت و نیاز روز­افزون جامعه به مواد­غذایی و در نتیجه کمبود محصـولات کشاورزی، زنگ خطری است که همـواره به صدا در­می­آید. از این­رو می­توان با توسعه منابع آب و یا صرفه­جویی در مصرف آب، سطح اراضی تحت کشت آبی و نهایتاً میزان تولیدات کشاورزی را بالا برد. در این­پژوهش ابتدا با استفاده از اطلاعات موجود از منابع آب و خاک در مناطق خشک کشور شامل استان­های خراسان رضوی و جنوبی، سمنان، اصفهـان، قم، یزد، هرمزگان، کرمان، سیستـان و بلوچستان و با به­کارگیری منطق بولین و نرم­افزار GIS، مناطق مناسب و مستعد جهت اجرای سامانه­های نوین آبیاری شناسایی شد، سپس بر­اساس نتایج پرسشنامه­هایی‌، عوامل موثردر عدم پذیرش سیستم­های آبیاری تحت‏­فشار توسط کشاورزان در مناطق کویری با استفاده نرم­‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار­گرفت و در نهایت با استفاده از شاخص­های توسعه­پایدار کشاورزی و استقرار جمعیتی، میزان جمعیت قابل استقرار پایدار تخمین زده شد. نتایج نشان می­دهد که با استفاده صحیح از منابع آب و خاک، نه­تنها می­توان شاخص تولید در واحد سطح را نسبت به سطح کشور و دنیا افزایش داد بلکه می­توان با افزایش سطح کشت و میزان تولید محصولات در دامنه چهار تا 42 درصد، میزان استقرار جمعیت را نیز بر­اساس شاخص­های مختلف 11 تا 34 درصد افزایش داد و این در حالی­‌است که عامل اقتصادی- اداری به­عنوان چالش اصلی در اجرای سیستم­های آبیاری تحت ‏فشار در مناطق بیابانی شناسایی شد.
 

کلیدواژه‌ها

استقرار جمعیت؛ GIS؛ مکان‌‌یابی؛ مدل بولین؛ سامانه‌‌های آبیاری

مراجع