کتاب العقدالفرید از ابن عبدربه در ترازوی نقد

مطالعات نقد ادبی

مقاله 2، دوره 13، شماره 47، شهریور 1397، صفحه 35-59   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا بیژنی¹؛ عنایت الله فاتحی نژاد^{* 2}

¹دانشجوی دوره دکتری گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

²دانشیارگروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

ابن عبدربه نویسنده و ادیب اندلسی است که کتاب مشهور وی به نام العقد الفرید یکی از منابع عمده محققان در ادبیات عرب و تاریخ و فرهنگ عربی به شمار می رود. این کتاب از روزگار مولف تاکنون همواره مورد انتقاد نویسندگان و منتقدان بوده است. یکی از این انتقادات که بسیار بدان پرداخته شده، موضوع اقتباس ابن­عبدربه از آثار دیگران است و چون برخی فصلها و مطالب و محتویات کتاب العقد الفرید به کتاب عیون الاخبار شباهت دارد، ابن عبدربه به سرقت ادبی متهم شده است. حذف سلسله سندها، نپرداختن به ادبیات اندلس و نداشتن نظم و ترتیب خاص از دیگر انتقاداتی  است که ناقدان برکتاب العقد الفرید وارد کرده اند. ما در این مقاله  نخست به طرح این انتقادات  پرداخته ایم و سپس با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی آن دوران به هر یک ازاین نقدها به طور جداگانه پاسخ گفته ایم و نهایتاً محاسن و ویژگیهای کتاب العقد الفرید را که درحفظ و نگهداری بخش بزرگی ازمیراث فرهنگی، ادبی و تاریخی عربها و ایرانیان سهم و نقش عمده ای داشته است، برشمرده ایم

کلیدواژه‌ها

: ابن عبدربه؛ العقد الفرید؛ اقتباس؛ میراث فرهنگی عربها

مراجع

آذرنوش، آذرتاش.(1375). "ادب"، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی انتشاراتی حیان.

ابشیهی، محمدبن احمد.(1371).المستطرف فی کل فن مستظرف، چاپ دوم، قاهره:دارالمعارف.

ابن بسام، علی.(1399).الذخیرة، به کوشش احسان عباس،چاپ اول، تونس – لیبی:دارالغرب.

ابن خلکان، احمد.(1985). وفی اتالاعیان، به کوشش احسان عباس، چاپ سوم، بیروت: دارالثقافة.

ابن خلدون، عبدالرحمن.(1981). مقدمه، به کوشش خلیل شحادة، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.

 ابن ظافر، علی.(1970).بدائع البدائه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره: دارالعلم.

ابن‌عبدربه‌،احمدبن علی.(1402).العقدالفرید، به‌ کوشش‌ احمد امین‌ و دیگران‌، چاپ اول، بیروت‌‌: دارالکتب العلمیة.

ابن­عذاری، احمد.(1929).البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب،ب ه کوشش کولن و لوی پروانسال، چاپ اول، بیروت:دارالکتب.

ابن فرضی، عبدلله‌بن محمد.(1966).تاریخ علماء الاندلس، چاپ اول، قاهره:دارالکتب المصریة.

ابن قتیبه، عبدالله.(1994).عیون الأخبار، به کوشش محمد اسکندرانی،چاپ اول، بیروت: دارالکتاب العربی.

ابواحمد عسکری، حسن.(1981). شرح ما یقع فیه التصحیف و التحریف، به کوشش محمد یوسف، چاپ سوم،دمشق: دارالرسالة العالمیة .

ابوعلی مسکویه، احمد.(1376-1379). تجارب الامم، به کوشش ابوالقاسم امامی، چاپ اول، تهران:توس.

ابوملحم،علی.(1988).مقدمه البیان و التبیین، چاپ دوم، بیروت:دارمکتبة الهلال.

ابو هلال عسکری، حسن.(1984).کتاب الصناعتین، به کوشش مفید قمیحة، چاپ اول، بیروت: دارالکتب.

امرؤالقیس.(1982).دیوان، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب المصریة.

بلاشر، رژی.(1363).تاریخ ادبیات عرب، ترجمه آذرتاش آذرنوش، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

بیاتی،عادل جاسم.(1987).مقدمه بر أیام العرب قبل الاسلام از ابوعبیده معمر بن مثنی،چاپ اول، قاهره: دار المکتبة الحیاة.

پالنثیا، آنخل گنثالث.(1955).تاریخ الفکر الاندلسی، ترجمۀ حسین مؤنس،چاپ دوم، قاهره: مکتبة المثنی.

جاحظ، عمروبن بحر.(1988).البیان و التبیین، به کوشش علی ابو ملحم، چاپ دوم، بیروت: دارومکتبة الهلال.

جبری، شفیق.(1952).دراسة العقد الفرید، مجلة المجمع العلمی العربی(165-174)، العدد‍ 27، 1952، سوریا.

جبور، جبرائیل.(1979).ابن­عبدربه­ و عقده، چاپ اول، بیروت: دارالعلم.

حاجی خلیفه.(1941-1943).کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، چاپ دوم، استانبول: دار الاحیاء التراث العربی .

حمزه اصفهانی.(1968).التنبیه علی حدوث التصحیف، به کوشش محمد اسعد طلس، چاپ دوم ، دمشق: دار صادر.

حمیدی، محمد.(1983).جذوةالمقتبس، به کوشش ابراهیم ابیاری، چاپ دوم، بیروت: دار الغرب الاسلامی.

حاجری، طه.(1986).الجاحظ حیاته و آثاره، چاپ اول، قاهرة: دارالمعارف.

ذهبی، محمد.(1984).سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و ابراهیم زیبق، چاپ دوم، بیروت: مدرسة الرسالة .

همو.(1985).العبر، به کوشش محمد سعیدبن بسیونی زغلول، چاپ سوم، بیروت: دارالکتب.

رکابی، جودت.(1960).فی الادب الاندلسی، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب العلمیة.

زوزنی.(1365).شرح المعلقات السبع، قم: (افست).

زهیربن ابی سلمی.(1966).دیوان، بیروت: دارالکتب.

زیدان، جرجی.(157).تاریخ آداب اللغة العربیة، به کوشش شوقی ضیف، چاپ اول، قاهره: دار الهلال .

صابی، هلال.(1958).الوزراء، به کوشش عبدالستار احمدفراج، چاپ دوم، قاهره: دار الکتب المصری.

صفدی،خلیل.(1971).الوافی بالوفیات، ج 8، به کوشش محمد یوسف نجم،چاپ اول، بیروت: المکتبة الاسلامی.

ضبی،مفضل.(1978).مفضلیات، چاپ سوم، قاهره: دارالمعارف.

طبری، محمد.(1967).تاریخ الامم و الملوک، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ اول، قاهره: دار صعب.

ضیف، شوقی.(1960).العصر الجاهلی، چاپ دوم، قاهره: دارالکتب المصریة.

عباس، احسان.(1962).تاریخ الادب الاندلسی، چاپ سوم، بیروت: دارالملایین للکتب.

عتیق، عبدالعزیز.(1976).الادب العربی فی الاندلس، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.

فاتحی نژاد، عنایت الله.(1385).«تجارب الامم»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی.

فروخ، عمر.(1985).تاریخ الادب العربی،چاپ دوم، بیروت: دارالملایین للعلم.

ضبی، احمدبن یحیی.(1967). بغیةالملتمس،چاپ اول، قاهره: المکتبة المصریة.

ضیف، شوقی.(1971).الفن و مذاهبه فی الشعر العربی، چاپ دوم، قاهره: دار المعارف.

کحاله، عمررضا.(1957).معجم‌‌المؤلفین، چاپ سوم، بیروت: دارالثقافة.

لسانی فشارکی،محمد علی.(1377)."ابن­عبدربه"، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران.

مقدسی، محمد.(1906).احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، چاپ دوم، لیدن: مطبعة بریل.

مقری تلمسانی، احمدبن محمد.(1983).نفح الطیب، به کوشش احسان عباس، چاپ دوم، بیروت: دارالفکر.

مونس،حسین.(1959).فجرالاندلس، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر.

یاقوت حموی.(1355).معجم الادبا، چاپ اول،مصر: دار الکتب العلمیة .