کاربرد شاخص‌های مورفومتری تکتونیکی جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی گسل‌های مکران در محدوده حوضه های آبریز تبرکن و گز

جغرافیای طبیعی

مقاله 1، دوره 11، شماره 39، خرداد 1397، صفحه 1-17   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

داود مختاری¹؛ محمدحسین رضایی مقدم²؛ شبنم محمودی^{* 3}؛ عباس مرادی⁴

¹استاد گروه جغرافیا(ژئومورفولوژی) دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطیدانشگاه تبریز، تبریز،ایران

²استاد گروه جغرافیا( ژئومورفولوژی)دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطیدانشگاه تبریز،تبریز،ایران

³دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز،تبریز،ایران

⁴استادیار گروه علوم جغرافیایی،دانشگاه هرمزگان،بندر عباس،ایران

چکیده

  شاخصژئومورفیکابزاریبرایتحلیل­هایمورفوتکتونیکیوپایه­ایبرایتشخیصتغییرشکل­هایتکتونیکیوتخمینناپایدارینسبیفعالیت­هایتکتونیکیاست. اینتحقیقی،توصیفیتحلیلی،باهدفبررسی میزانفعالیت­هاینوساختیحوضه­هایآبریز است.این حوضه­ها، از رودخانه گز شروع وبه رودخانه تبرکن ختم می­شوند واززیر­حوضه­هایآبریزسیریک و جاسک در منطقه مکران، واقع در شرق هرمزگانهستند.هم­اکنونطرح­های توسعه درمکراندر حال اجرا­ستلذاارزیابی فعالیت­هاینئوتکتونیکیمی­تواند در برآورد محدودیت­هایژئومورفیکمنطقه موثرباشد زیرااجرای زیرساخت­ها بدون ارزیابی خطرات موجود هزینه­های سنگینی در­پیدارد.دراینپژوهشازشاخص­های،(Smf)، (T)، (VF)، (SL)،(Af)ومنحنیهیپسومتریاستفادهشد. برای ارزیابی شاخص­هایمذکورازنقشه­هایتوپوگرافی،داده­هایسطوحارتفاعی(DEM) وتصاویرگوگل­ارثونرمافزارArc GISاستفادهشد.نتایجنشانمی­دهداگرچه همه حوضه­ها از نظر تکتونیکی فعالند، حوضه­هایتبرکن و گزبه ترتیب بالاترین و کمترین میزان فعالیت تکتونیکی را دارند

کلیدواژه‌ها

شاخص ژئومورفیک؛ فعالیت تکتونیکی؛ مکران؛ جاسک؛ سیریک

مراجع

1- ارفع­نیا، رامین. 1391. تکتونیک  فعال در منطقه اقلید، کاربرد مدل رقومی سرزمینی (DTM) در مورفوتکتونیک، فصلنامه ، زمین شناسی ژئوتکنیک، سال ششم ، شماره چهارم، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

2- اسدی، عبد­المجید. 1393. مطالعه مورفوتکتونیکی حوضه تنگ­براق، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال هفتم، شماره پنجاه و دو ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لار.

3-افضلی نژاد ، کرامت، لک ، راضیه ، ثروتی، محمدرضا و بیاتانی، فاطمه.1390. معرفی و بررسی سایت گل­فشانهای گتان شهرستان جاسک و اهمیت زمین گردشگری آنها، علوم زمین، سال بیست و یکم، شماره هشتادو دو، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.

4-اکبریان، محمد.1393. تحلیل مورفوژنز توده­های ماسه­ای جلگه ساحلی و تغییرات زمانی آنها(نمونه موردی: ساحل غربی مکران)، رساله دکتری، استاد راهنما دکتر سیاوش شایان، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا.

5- ایلدرمی، علیرضا، 1388، بررسی مورفولوژی پرتگاه و تحول پسروی جبهه شمالی توده کوهستانی الوند، جغرافیا و برنامه­ریزی ، سال چهاردهم، شماره سی، دانشگاه تبریز.

6-باقری سیدشکری، سجاد .1387. بررسی نقش تکتونیک در شکل­گیری و تحول لندفرمهای تاقدیس قلاجه استان کرمانشاه، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر مهران مقصودی، دانشگاه تهران، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای طبیعی.

7- بهرامی، شهرام، شایان، سیاوش. 1392. بررسی تاثیر تکتونیک در ویژگی­های مورفومتریک شبکه زهکشی و سطوح مثلثی شکل تاقدیس دهنه خشک، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال بیست وهشتم، شماره سه، انتشارات پاپلی، مشهد.

8- پور کرمانی، محسن، سلگی، علی. 1388. مورفوتکتونیک، چاپ اول، تهران، دانشگاه آزاد واحد علوم وتحقیقات.

9- جامی، محسن، رادان کوهپایی، محمدیاسر ، میرزینلی یزدی، سیدحسین ، کاظمی،  عیوض.1391. هندسه فرکتالی گسلها و لرزه­خیزی در جنوب­شرق ایران(مکران)، اولین همآیش ملی توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران- 28 لغایت 30 بهمن 1391، چابهار.

10- جداری عیوضی، جمشید. 1381 . ژئومورفولوژی،چاپ اول، ایران، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

11-جمور, یحیی؛ زهرا موسوی؛ حمیدرضا نانکلی و مرتضی صدیقی. ۱۳۸۶. برآورد اولیه میدان سرعت و استرین از شبکه دائمی GPS ایران برای اهداف ژئودینامیک ( IPGN )، اولین همایش پیش نشانگرهای زلزله، تهران، مرکز مطالعات پیش نشانگرهای زلزله، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، https://www.civilica.com/Paper-CEQP01-CEQP01_015.html.

12- حاجی علی بیگی، حسین.1380. مورفوتکتونیک حوضه تهران. پایان نامه ارشد، استاد راهنما: محسن پور­کرمانی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، گروه جغرافیا.

13- حبیب اللهیان،  محمود ، رامشت، محمدحسین.1391. کاربرد شاخص های ارزیابی تکتونیک جنبا در برآورد وضعیت تکتونیکی بخش علیای زاینده رود، جغرافیا و توسعه،سال دهم، شماره بیست­وشش، زاهدان، دانشگاه سیستان و بلوچستان.

14- رزاقیان، غزاله ، بی­تالهی، علی ، پورکرمانی، محسن و آرین، مهران .1392. پهنه­بندی گستره ایران بر پایه ضرایب لرز ه­خیزی ( Rate (λ) و Mmax ، علوم زمین، سال بیست و سوم، شماره نود، سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.

15- رضائی­مقدم، محمد­حسین ، خیری­زاده آروق، منصور.1393. ارزیابی فعالیتهای نئوتکتونیکی با استفاده از شاخصهای کم ی ژئومورفیک (منطقه مورد مطالعه: بخشی از البرز شرقی در شمال استان سمنان)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، سال پنجم، شماره هجدهم، دانشگاه سبزوار.

16- سلیمانی، شهریار. 1378. رهنمودهایی در شناسایی حرکات تکتونیکی فعال و جوان با نگرشی بر مقدمات دیرینه­شناسی، چاپ اول، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران.

17- شایان، سیاوش، شریفی­کیا، محمد، زارع، غلامرضا و امیری، شهرام.1390. ارزیابی فعالیت­های نو زمین­ساختی حوضه­های آبریز با شاخص­های ژئومورفولوژیک مطالعه موردی: حوضه آبریز پاسخن، استان فارس، فصلنامه جغرافیا و آمایش سرزمین، سال اول، شماره اول، دانشگاه تهران.

18- علوی، احمد، درخشانی، رضا، حق­شناس، علی. 1385. تحلیل مورفو­دینامیکی تاقدیس نار( شما غرب لامرد) فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال سوم، شماره دوازدهم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران.

19- کرمی، فریبا ، بیاتی خطیبی مریم ، نیکجو محمدرضا ، مختاری داود.1392. بررسی و تحلیل شواهد ژئومورفولوژیک و تکتونیک فعال در حوضه­های شمالی شهرچای میانه، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره چهل­ودو، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر.

20-گورابی، ابوالقاسم، امامی، کامیار. 1396. تأثیرات نوزمین­ساخت بر تغییرات مورفولوژیک حوضه­های زهکشی سواحل مکران، جنوب­شرق ایران، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمّی، سال‌ششم، شماره یک، انجمن ایرانی ژئومورفولوژی. تهران.

21- مددی، عقیل، رضایی­مقدم، محمدحسین، رجایی، عبدالحمید. 1383.تحلیل فعالیت­های نئوتکتونیک با استفاده از روش­های ژئومورفولژی در دامنه­های شمالغربی تالش(باغروداغ) ،پژوهش­های جغرافیایی، سال دهم، شماره چهل و هشت، دانشگاه تهران.

22- مختاری کشکی، داود.1385 .کاربرد شاخص­های ریخت­سنجی در تعیین میزان فعالیت گسلها، مورد نمونه: گسل - شمالی میشو، علوم زمین، سال پانزدهم شماره پنجاه­ونه ، سازمان زمین شناسی کشور، تهران.

23- نجفی پور، نوشین، رحیمی، حبیب.1394. برآورد ضریب کیفیت امواج کدا در منطقه مکران، جنوب­شرق ایران، مجله ژئو فیزیک ایران، سال نهم، شماره دو، انجمن ژئو فیزیک ایران، تهران.

24- نجفی اسماعیل، صفاری امیر، قنواتی عزت الله، کرم امیر.1393. ارزیابی فعالیت­های نو زمین­ساختی با استفاده از شاخص­های ژئومورفولوژیک در حوضه­های آبریز کلان شهر تهران،تحلیل فضای مخاطرات محیطی، سال اول، شماره پیاپی چهار، دانشگاه خوارزمی.

25-نگارش، حسین. 1383. ویژگی­های ژئومورفولوژیکی سواحل بالا آمده جنوب­شرق ایران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال اول، شماره یک، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.

26-نوحه­گر، احمد، یمانی، مجتبی. 1385. ژئومورفولوژی ساحل شرقی تنگه هرمز با تاکید بر فرسایش بادی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه هرمزگان.