تعیین جهات مناسب توسعه شهری بر اساس مناطق ممنوعه ژئومورفولوژیکی (مطالعه موردی: شهرستان فارسان)

جغرافیای طبیعی

مقاله 2، دوره 11، شماره 39، خرداد 1397، صفحه 19-32   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

امیر صفاری^{* 1}؛ حمید گنجائیان²؛ مژده فریدونی کردستانی³؛ زهرا حیدری³

¹دانشیار ژئومورفولوژی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی،تهران ،ایران

²کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران،تهران ،ایران

³کارشناس ارشد هیدروژئومورفولوژی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی،تهران،ایران

چکیده

توسعه شهری بدون در نظر گرفتن ویژگی­های ژئومورفولوژی منجر به مخاطرات محیطی و تهدید برای جوامع انسانی می‌شود. با توجه به اینکه شهرستان فارسان از نظر ژئومورفولوژیکی با محدودیت­های زیادی مواجه است، هدف از تحقیق حاضر این است تا با اعمال مناطق ممنوعه توسعه شهری، مناطق مستعد توسعه سکونتگاه­های شهرستان فارسان شناسایی شوند. تحقیق حاضر بر مبنای روش­های نرم­افزای، کتابخانه­ای و تحلیلی استوار است. در این تحقیق از 8 پارامتر شیب، جهت شیب، ارتفاع، زمین­شناسی، کاربری اراضی، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه و فاصله از نقاط شهری برای ارزیابی تناسب زمین استفاده شده است. همچنین به‌منظور تجزیه ‌و تحلیل داده­ها و مکان­گزینی مناطق مستعد جهت اهداف مورد نظر از روش مناطق ممنوعه و مدل­های منطق فازی و AHP استفاده شده است. روش کار به‌گونه‌ای است که پس از تهیه لایه­های اطلاعاتی، مناطق ممنوعه جهت اهداف توسعه شهری شناسایی شده و سپس با استفاده از مدل AHP وزن نهایی هر کدام از لایه­های اطلاعاتی بدست آمده است. سپس در محیط GIS با استفاده از منطق فازی لایه­های اطلاعاتی بر اساس وزن­های بدست آمده و همچنین اعمال مناطق ممنوعه با هم تلفیق شده­اند. روش بکارگرفته شده در تحقیق حاضر سبب شده تا مناطقی که جهت اهداف توسعه شهری مناسب نیستند جزء مناطق ممنوعه قرار گیرند. نتایج تحقیق بیانگر این است که بخش زیادی از وسعت شهرستان فارسان در مناطقی قرار دارند که حداقل از نظر یکی از معیارهای مورد نظر تناسب لازم را برای اهداف توسعه شهری ندارند.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی تناسب زمین؛ جهات توسعه شهری؛ مناطق ممنوعه ژئومورفولوژیکی؛ شهرستان فارسان

مراجع

1. اسفندیاری، مهدیه .1392. نقش عوامل ژئومورفولوژیک در توسعه فیزیکی شهر اراک. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
2. زبردست، اسفندیار .1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. هنرهای زیبا، شماره 10، ص 21 – 12
3. سعیدی، خدیجه. امیری، رقیه .1395. پهنه­بندی تناسب زمین برای توسعه فیزیکی شهر اصفهان بر پایه فاکتورهای طبیعی با استفاده از مدل فازی. مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، دوره 2، شماره 2، صص 117-102
4. شیخی، حجت. غریبی، مرضیه. معنوی، مصطفی .1395. مکان­یابی اراضی مسکونی با استفاده از روش­های ارزیابی چند معیاره (TOPSIS). مطالعه موردی: شهر بهبهان، جغرافیا و آمایش شهری-منطقه­ای. شماره 18، صص 84-69
5. عیسی پور، رمضان. مجد رحیم‌آبادی، محمد .1394. تحلیل عوامل مؤثر در توسعه فیزیکی شهر رحیم­آباد (شهرستان رودسر) طی دو دهه اخیر. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنچم، شماره 17
6. مالچفسکی، یاچک .1390. سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری. ترجمه اکبر پرهیزکار و عطا غفاری، چاپ دوم، انتشارات سمت، تهران
7. مقیمی، ابراهیم. صفاری، امیر .1387. ارزیابی ژئومورفولوژیکی توسعه شهری در قلمرو حوضه­های زهکشی سطحی در محدوده شهر تهران.  مجله برنامه­ریزی و فضا، دوره 13، شماره 1
8. میرکتولی، جعفر. حسینی، سید محمدحسن .1393. ارزیابی تناسب میان­بافتی شهر گرگان برای توسعه میان­افزا با استفاده ترکیبی از AHP و GIS. فصل­نامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره نهم. صص 69-80
9. نادرصفت، محمدحسین .1385. ژئومورفولوژی مناطق شهری. انتشارات سازمان سمت، چاپ سوم، تهران
10. هوشیار، حسن .1385. دیدگاه­ها و عناصر موثر در توسعه فیزیکی­شهرهای ایران. مجله آموزش جغرافیا