تفسیر و تحلیل نگرشی تطبیقی به ریشه ‌های سه جنبش حرکة الاحیاء، کلاسیسم و بازگشت ادبی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 8، دوره 10، شماره 35، فروردین 1397، صفحه 153-177   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میثم خوئینی¹؛ حسین آریان²؛ جواد کبوتری^{* 3}

¹کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحدزنجان،دانشگاه آزاد اسلامی،زنجان،ایران.

³استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهدشت ،دهدشت ، ایران

چکیده

در ادبیات غرب از آغاز قرن شانزدهم تا هفدهم، نهضت کلاسیسم یا سنت­گرایی پیدا می­شود و شاعران و نویسندگانی چون مولیر، راسین و ... از آثار بزرگ ادبی یونان و لاتین، تقلید می­کنند. در ادبیات عرب هم چیزی شبیه به این جریان تحت عنوان حرکة الاحیاء یا جنبش بازآفرینی وجود دارد. دورۀ بازگشت در ایران نیز خلاصه­ای از همۀ سبک­ها و جریانات مهم ادبی دورۀ قبل است. گویی ادبیات این سه دوره به مروری همه جانبه در میراث خود احتیاج داشته­ است. در این جستار با نگاهی تطبیقی به اصول و قواعد ریشه­های این سه جریان و همچنین بررسی ویژگی­های مشترک موجود در این آثار اثبات خواهیم کرد که در ریشه­های شعر این سه دوره، از نظر اصول و قواعد فکری و هنری و کاربرد تکنیک­های بلاغی، مشابهت­های فراوانی وجود دارد؛ همچنین با ریزبینی و مداقه در عناصر شاعری به کار رفته در آثار این دوران، به آشکارسازی این دقیقه پرداخته می­شود که دلایل مشترک روی آوردن شعرای سه دورۀ بازگشت، حرکة الاحیاء و کلاسیسم به گذشته و دوختن نگاهشان به شکوه ادبیات قدمای خود چه چیز بوده است.

کلیدواژه‌ها

بازگشت ادبی؛ سنت‌گرایی؛ کلاسیسم؛ سبک؛ حرکة الاحیاء

مراجع

1. آذر بیگدلی، لطفعلی (1378)؛ آتشکدۀ آذر، تصحیح میرهاشم محدث، چ اول، تهران، امیر کبیر.
2. ابوالفرج اصفهانی، حسن بن عبدالله (1419)؛ الأغانی، ج11، چ اول، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
3. البارودی، محمود (1998)؛ دیوان البارودی، تحقیق علی الجارم و محمد شفیق معروف، الطبعة الاولی، بیروت: دار العودة.
4. بهار، محمدتقی (1351)؛ بهار و ادب فارسی، به کوشش محمد گلبن، چ اول، تهران: فرانکلین.
5. جمحی، محمد بن سلام (1400)؛ طبقات فحول الشعراء، چ اول، جده: دار المدنی.
6. سکرتان، دمینیک (1380)؛ کلاسیسیزم، ترجمۀ محمدتقی فرامرزی، چ دوم، تهران: نگاه.
7. سیدحسینی، رضا (1387)؛ مکتب­های ادبی، ج 1، چ پانزدهم، تهران: نگاه.
8. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1370)؛ صور خیال در شعر فارسی، چ چهارم، تهران: آگاه.
9. صباحی بیگدلی (1338)؛ دیوان اشعار، تصحیح پرتو بیضایی به اهتمام عباس کی منش، تهران: زوار.
10. صورتگر، لطفعلی (1348)؛ تاریخ ادبیات انگلیس، چ اول، تهران: دانشگاه تهران.
11. ضیف، شوقی (1393)؛ تاریخ ادبی عرب (العصر الجاهلی)، ترجمۀ علیرضا ذکاوتی، چ چهارم، تهران: امیرکبیر.
12. عسکری، حسن بن عبدالله (1419)؛ الصناعتین (الکتابه و الشعر)، چ اول، بیروت: المکتبه العصریه.
13. عنایت، حمید (1376)؛ سیری در اندیشۀ سیاسی عرب، چ پنجم، تهران: امیر کبیر.
14. فاخوری، حنا (1991)؛ الموجز فی الادب العربی و تاریخه، ج 4، چ اول، بیروت: دار الحیل.
15. قاآنی، حبیب الله (1380)؛ دیوان حکیم قاآنی، تصحیح محمد خوانساری، چ اول، تهران: نگاه.
16. منوچهری دامغانی، احمد بن قوس (1338)؛ دیوان منوچهری دامغانی، به کوشش محمد دبیر سیاقی، چ دوم، تهران: زوّار.
17. ثروت، منصور (1381)، «مکتب کلاسیسم و نئوکلاسیسم»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 33، صص (22 – 1).