«تجلّی عرفان در معماری مسجد»

عرفان اسلامی

مقاله 7، دوره 9، شماره 33، دی 1392   

نویسندگان

عبدالرّحیم عناقه¹؛ حمید محمودیان²؛ رقیه صابری‌زاده³

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، استادیار گروه عرفان اسلامی، دهاقان، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، استادیار گروه ادیان و عرفان، شیراز، ‌ایران

³دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، کارشناسی ارشد عرفان اسلامی، دهاقان، ایران

چکیده

پیوند مکتب‌های عرفانی با معماری بناهای مختلف چنان عمیق و گسترده است که فرض جدایی معماری از عرفان محال می نماید. این همبستگی در بین ادیان الهی وهنر بومی آن کشورها به خصوص شریعت مقدّس اسلام آشکارتر است؛ پس می توان گفت عرفان متعلّق به ذات وماهیّت تمام ادیان است، دین ابزاری مؤثّرتر وسخنگوتر وشارحی برتر از هنر بالأخص معماری معابد و مساجد برای معرفی و حضور خود نداشته است؛ همچنان که معماری نیز هیچ حامی ایی بهتر از دین اسلام نیافته است . آیا می توان با نگاهی به گذشته معماری مساجد ایران تجلّی مفاهیم عرفانی را بر روی در ودیوار ویا نقوش و اشکال آن دید؟ مثلاً درمعماری مساجد ایران چرا گنبد را به صورت کروی ساخته اند؟ و چرا تمامی سطوح بناها را نقش گُل و بوته های انتزاعی وغیر واقعی پوشانده است؟در این مقاله سعی شده به روش اسنادی و مشاهده مستقیم اهمّیّت هنر معنوی وتجلّی عرفان در معماری مساجد ایران مورد بررسی قرارگیرد و زیبایی های فراموش شده، یادآوری گردد ودر نهایت نقش اساسی عرفان در جهت بخشیدن وهدایت هنر وهنرمندان به سوی مقصد الهی شان بیان شود.

کلیدواژه‌ها

تجلّی؛ عرفان؛ معماری؛ گنبد؛ محراب؛ مناره