زمینه‌‌های پیدایش خرابات و تطورات آن در متون عرفانی

عرفان اسلامی

مقاله 6، دوره 9، شماره 34، دی 1392  

نویسندگان

خلیل بهرامی قصر چمی¹؛ عبدالرّحیم عناقه¹؛ سمیه سبزواری²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دهاقان، استادیار گروه عرفان اسلامی، دهاقان، ایران

²دانشگاه آزاد اسلامی، واحدعلوم تحقیقات تهران، دانشجوی دکتری عرفان اسلامی، تهران، ایرا

چکیده

مفهوم خرابات از بعد لغوی و سپس جایگاه خاص آن در آئین مهرپرستی به دلایل متعددی آن گونه که می‌بایست مورد بررسی واقع نشده و معنای مستقلی که جامع و مانع باشد برآن مترتب نگردیده است. سیر تاریخی و تطور لغوی و مشربی این واژه نشان می‌دهد، خرابات در اصل همان «خورآبه» در آیین میترائیسم بوده که با طی مراحلی دشوار، سالک طریق آن مشرب به آنجا ره می‌یافته است. بعد از اسلام و ظهور مشرب عرفان و تصوف این واژه و مفهوم، با بسامدی فراوان در آثار عرفانی و ادبی متجلی گردید و در ادبیات قلندرانه چنان راه یافت که هر کس به ظن خود از آن تعبیری نمودو متأسفانه نقب انحرافی از این واژه به وجود آمد که با اصل جایگاه خاصی که در آیین میترائیسم داشت؛ تفاوت کلی دارد و متأسفانه در مفهوم عام، به عشرتکده و شرابخانه، نقل به معنی گردید. نگارنده در این مقاله بر آن است تبیین نماید که اصل مفهوم خرابات بر خاسته و برگرفته از چه آیینی است و سیر تاریخی‌آن چگونه است؟

کلیدواژه‌ها

خرابات؛ آیین مهر؛ مهرابه؛ خورآبه؛ مغان؛ ادبیات قلندرانه