بررسی تطبیقی نظرگاه­های هجویری و غزالی در باب «رؤیت»(بر اساس دو متنِ کشف­ المحجوب و سوانح­ العشاق)

عرفان اسلامی

مقاله 1، دوره 10، شماره 37، دی 1393   

نویسندگان

مهین پناهی¹؛ طاهره کریمی²

¹دانشیار گروه زبان وادبیات فارسی دانشگاه الزهراء

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه الزهراء

چکیده

ابوالحسن علی بن عثمان هجویری (درگذشته­ حدود 470 ق) و احمد غزالی (درگذشته 520 ق) هر دو از یک دستگاه فکری برآمده و هر دو جزو خانواده­­ اشاعره­اند. اما خاستگاه معرفتی آن دو از یکدیگر متمایز شده است. از این­رو، قلمرو دلالتِ معنا و کارکرد زبان در آثار ایشان- کشف­المحجوب و سوانح­العشاق- متفاوت است. «رؤیت» واژه­ای کلامی و کلیدی در کشف­المحجوب است که با ورود به گفتمان عرفانیِ غزالی در پوشش استعاری «جمال» در می­آید و انتقال از واقعیت به استعاره و از تک­معنایی به چند معنایی صورت می­گیرد. هجویری آشکارا و عریان به بحث رؤیت می­پردازد اما غزالی از کارکردهای استعاری رؤیت بهره می‌گیرد: جمال و خوشه­های تصویری مرتبط با آن یعنی انسان، دل، آفتاب، آینه و جز آن. در این مقاله، به دیدگاه­های این دو عارف در بابِ «رؤیت» و سبکِ بازتاب آن در دو متنِ کشف‌المحجوب و سوانح­العشاق پرداخته می­شود

کلیدواژه‌ها

 هجویری؛ احمد غزالی؛ کشف­ المحجوب؛ سوانح­ العشاق رؤیت؛ جمال؛ دلالت معنایی