رویکرد قرآن و عرفان به معنا و مفهوم تزکیه

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 10، شماره 39، دی 1393   

نویسندگان

علیرضا فیروزفر¹؛ جواد نصیری²؛ سمیه فیروزفر³

¹عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان

²نویسنده مسئول و دانشجوی کارشناشی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه مذاهب اسلامی

³دانشجوی کارشناشی ارشد ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

این مقاله در رابطه با رویکرد قرآن و عرفان به معنا و مفهوم تزکیه بحث می‌کند. واژه تزکیه در اصل حاوی دو معنای رشد و نمو دادن و تطهیر وپاکیزه‌سازی است. البته باید توجه داشت که این دو معنا با یکدیگر، پیوند دارند و به نوعی لازم و ملزوم یکدیگرند. معمولا در کتاب‌های تعلیم و تربیت و متون اخلاقی و عرفانی دو واژه تربیت و تهذیب را به جای تزکیه به کار می‌برند.
 تزکیه در عرفان عبارت است از زدودنِ نفس و تخلیة آن از عقاید باطل و اوصاف مذموم، میراندنِ هوای نفس، تربیت کردن و به صلاح آوردن نفس و از صفت امّاره به مطمئنه رسانیدن آن. برخی تزکیه را به معنای ترک دنیا دانسته‌اند. در منابع عرفانی به تزکیه به طور مستقل کمتر پرداخته شده و بیشتر آن را ذیل، سیروسلوک و ریاضت نفس مطرح کرده‌اند. در آثار اخلاقی نیز، ذیل بحث تهذیب نفس، به تزکیه پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ تزکیه؛ عرفان؛ تهذیب