اطوار دل در مثنوی

عرفان اسلامی

مقاله 4، دوره 11، شماره 40، دی 1393   

نویسندگان

علی اکبر افراسیاب پور¹؛ میترا فخاری طهرانی نژاد²

¹استادیار دانشگاه شهید رجایی تهران

²پژوهشگر آموزش و پرورش منطقه 4 تهران

چکیده

بی‌شک، مولوی بزرگترین شاعری است که سیر و سلوک باطنی را به سلک نظم درآورده؛ و شعر و تمثیل و حکایت را دست افزاری جهت بیانِ روشِ نیل به حقیقت، قرارداده است. کلید گشایش رمزهای مثنوی، دل در اطوار گوناگون است؛ در این پژوهش دل و اطوارِ آن در آثار برخی معاصران و اسلاف مولوی؛ و به تفصیل در مثنوی مولوی، طرح و بررسی می‌شود. در مثنوی هفت مفهوم برای اطوار دل یافت شد. سه طورِِصدر، قلب و شغاف که از رشّ نور بهره‌ای ندارند مربوط به جسم دل هستند؛ و مولوی جسم دل را در خور پایة دل نمی‌داند. نام قلب برای طورهای دیگر دل نیز به کار رفته؛ ولی طور دوم دل فقط با نام قلب مشخّص شده است. دل در اطوار فؤاد، حبَّةالقلب، سویداء و مهجةالقلب از رشِّ نور نصیبی دارد. جلال الدّین برای طور آخر دل نامی ذکر نکرده است؛ لکن معانیش در مثنوی وجود وتعابیر فراوانی به آن اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها

مولوی؛ مثنوی؛ اطوار دل؛ صدر؛ قلب؛ شغاف؛ فؤاد؛ حبَّة القلب؛ سویداء؛ مهجةالقلب