بررسی تمایزهای طرح مبحث حقیقه محمدیه در عرفان شیعی

عرفان اسلامی

مقاله 5، دوره 11، شماره 40، دی 1393   

نویسندگان

بهروز رومیانی¹؛ معصومه بخشی زاده²

¹دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، زاهدان، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز

چکیده

عرفان شیعی، بخشی گسترده از عرفان اسلامی محسوب می‌شود. عمدتاً شاهد شکل گیری فرقه‌ها و سلسله‌های شیعی در قرون متأخر؛ به ویژه پس از به قدرت رسیدن صفوی‌ها هستیم. در عرفان شیعی، مانند عرفان اسلامی، مبحث حقیقت محمدیه به عنوان یکی از مباحث اصلی مطرح می‌شود با این تفاوت که در عرفان شیعی، به واسطه ادغام مبحث ولایت و حقیقت محمدیه، تمایزهای قابل توجهی در طرح این مبحث قابل مشاهده است.
از آن جا که در نگرش شیعی، ولایت مذهبی، پس از پیامبر(ص) به مولای متقیان(ع) و فرزندان بزرگوار ایشان انتقال می‌یابد، مفهوم حقیقت محمدیه نیز فرآیندی مشابه را تجربه می‌کند و بر امام علی(ع) و سایر ائمه اطهار(سلام الله علیهم) اطلاق می‌شود. مهمترین تمایز طرح مبحث حقیقت محمدیه در عرفان شیعی، علاوه بر تغییر مصادیق، تعدد مصادیق حقیقت محمدیه به صورت همزمان است، توضیح اینکه در عرفان غیر شیعی معمولاً یکی از مصادیق متعدد حقیقت محمدیه به کار برده می‌شود، در حالی که در عرفان شیعی، همه امامان بزرگوار شیعی در کنار نام پیامبر به عنوان مصادیق حقیقت محمدیه مطرح می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

:حقیقت محمدیه؛ ولایت؛ عرفان شیعی؛ پیامبر اسلام(ص)؛ مولای متقیان