«نگاهی گذرا به تأثیر ابن عربی در تصوّف جهان مالایی»

عرفان اسلامی

مقاله 3، دوره 12، شماره 43، دی 1394   

نویسندگان

lمحمود رضا اسفندیار¹؛ فائزه رحمان²

¹گروه علوم انسانی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلامشهر، ایران

²هیئت علمی بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، گروه مطالعات شبه قاره هند، شرق و جنوب شرق آسیا

چکیده

ابن عربی بی ­شک یکی از مهمترین شخصیت ­ها در تاریخ تصوّف و عرفان اسلامی به شمار می­رود. شاید کمتر شخصیتی را در تاریخ فرهنگ اسلامی بتوان سراغ گرفت که تا این اندازه دایرة موافقان و مخالفان او گسترده باشد. اندیشة او به هر کجای جهان اسلام راه یافت، مناقشه برانگیز شد؛ هم مریدان و تابعان وفاداری یافت و هم منتقدان و مخالفان سرسختی پیدا کرد. در دیگر نقاط جهان اسلام از جمله جهان مالایی نیز کمابیش چنین وضعی حاکم بوده است. مردمان این منطقة دور از امّ­القرای اسلام، از اسلامی عارفانه تبعیت می­کرده­اند. اساساً صوفیان و طریقه­های تصوّف نقش اصلی در اسلامی شدن این منطقه ایفا کرده بودند. شماری از این طریقه ­ها (مانند قادریه) بسیار تحت تأثیر مکتب ابن عربی خصوصاً نظریة «وحدت وجود» او قرار داشتند. در تصوّف جهان مالایی نیز وحدت وجود بسیار مؤثر واقع شد و موافقان و مخالفان فراوانی یافت. از شخصیّت ­ها و عارفان تأثیرگذار در عرفان و تصوّف جهان مالایی که از جملة موافقان و منتقدان ابن عربی به شمار می­روند، باید از حمزه فنصوری، شمس الدین سوماترانی، عبدالصمد پالمبانی، نورالدین رانیری و عبدالرئوف سینگکیلی یاد کرد

کلیدواژه‌ها

جهان مالایی؛ عرفان و تصوّف؛ ابن عربی؛ وحدت وجود؛ انسان کامل