بررسی سیر تاریخی رواج تصوف در دوران اولیه و میانی اسلام و گسترش ادبیات صوفیانه در ایران

عرفان اسلامی

مقاله 9، دوره 12، شماره 46، دی 1394، صفحه 183-198   

نویسندگان

شهربانو صحابی¹؛ خلیل حدیدی²؛ سعیدالله قره‌بیگلو³

¹دانشجوی دکترای زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز.

²دانشیار زبان وادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم انسانی

³استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاداسلامی واحد تبریز، گروه علوم انسانی.

چکیده

آیا پیدایش تصوف وعرفان اسلامی در ادبیات صوفیانه، یک پدیدة ‌ناگهانی بود، یا تحت تاثیر سیر تاریخی تحولات اجتماعی وسیاسی ملل مختلف دنیای باستان و جهان اسلام بوده است؟گرچه اندیشه‌های عرفانی و تصوف به مفهوم عام در تاریخ جوامع بشری قدمت دارد، اما جز تعداد معدودی تصویر‌های مبهم بر دیوارة ‌کوه‌ها و یا اساطیر که بعد از اختراع خط به پیشینیان نسبت داده شده، از اندیشه مردمان گذشته، چیز دیگری در دست نداریم.حتی پس از اختراع خط که اندیشه‌ها بر روی سنگ‌ها و چرم حیوانات و پوست درختان نقش بست، بخش بسیار ناچیزی از آن آثار توانست ازگزند حوادث روزگار جان سالم به در برد و به دست ما برسد. شناخت پدیدة ‌تصوف و تاثیر آن بر جوامع اسلامی و تمدن‌های غیراسلامی، همین محدودیت‌ها را دارد. تلاش نگارنده بر این است که از خلال کتاب‌ها و منابع به بررسی سیر تاریخی رواج صوفیگری و ادبیات مربوط به آن در دوران اولیه ومیانی اسلامی بپردازد وبه این سوال اساسی پاسخ داده شود که چه عوامل سیاسی در بستر واقعیات جامعة ‌اسلامی منجر به گسترش صوفیگری و انزواطلبی در میان برخی از پارسایان شد.

کلیدواژه‌ها

پیدایش تصوف؛ اختلافات فرقه‌ای؛ جوامع اسلامی؛ ادبیات عرفانی