تحلیل تطبیقی تأویل آیات در دو کتاب الکشف و کتاب مرآه الانوار و مشکوه الاسرار از منظر بطن معنایی

عرفان اسلامی

مقاله 8، دوره 15، شماره 55، خرداد 1397   

نویسندگان

محمد رضا آرام¹؛ منوچهر قاسمی²

¹استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

Normal0falsefalsefalseEN-USX-NONEAR-SA
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
text-align:justify;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman","serif";}
>علم تأویل و باطن آیات قرآن از جمله علومی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مسلمان در حوزه علوم قرآن بوده است و هر کدام از مفسران دو فرقه شیعه و اهل سنت طبق تعاریف خود از این علم به آن پرداخته‌اند، اماواقعیت این است که متن اغلب تفاسیر، ظاهر و تنزیل قرآن است و پرداختن به تأویل آیات مورد توجه تعداد اندکی از مفسران بوده است،از جمله کتب تفسیری که به باطن آیات پرداخته‌اند؛ کتاب الکشف تالیف جعفربن منصورالیمن است که از جمله داعیان اسماعیلی اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم است و همینطور کتاب مرآه الانوار و مشکوه الاسرار تالیف ابوالحسن عاملی که از جمله دانشمندان اثنی عشری قرن دوازدهم هجری است، این دو دانشمند که از دو فرقه مختلف و دو قرن متفاوت هستند در کتب خود فقط به بطون و تأویل آیات پرداخته‌اند اما علاوه بر اینکه دیدگاه دو مفسر در پرداختن به بطون آیات متفاوت است، موضوعاتی که به آنها اشاره کرده‌اند نیز موضوعات مختلفی است که در برخی از این موضوعات اشتراک و در برخی دیگر تفاوتهایی دارند، همچنین روش پرداختن به بطون و تأویل آیات نیز در هردو کتاب متفاوت است، به نظر می‌رسد برای درک بهتر و فهم دقیقتر کتاب الکشف خواننده این کتاب نیاز به آشنایی با دو علم متفاوت دارد؛ علم سیمیا (که عبارت است از علم حروف ابجد، علم اعداد، علم کواکب، افلاک و بروج و،،،،) و دیگری دانستن احادیث تأویلی که از ناحیه ائمه(ع) بخصوص امام باقر و امام صادق(ع) وارد شده است، با نگاهی گذرا به این کتاب می‌توان فهمید که خود مولف نیز با توجه به این علوم و احادیث، دست به تالیف این کتاب زده است، اما درک مطالب کتاب مرآه الانوار برای خواننده این کتاب آسان تر است زیرا تأویل آیات در این کتاب بر اساس روایات اهل بیت(ع) می‌باشد

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ تأویل؛ تحلیل؛ تطبیق؛ مرآه الانوار و مشکوه الاسرار؛ الکشف؛ بطن معنای