انسان کامل و نمود آن در مدایح نبوی ابن جابر اندلسی

عرفان اسلامی

مقاله 2، دوره 14، شماره 56، تابستان 1397  

نویسندگان

سیدمهدی مسبوق¹؛ مهری قادری بیباک²

¹دانشیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه بوعلی‌سینا

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی قم.

چکیده

انسان کامل از جمله موضوعاتی است که اهل عرفان مطرح نموده‌اند و مفاد آن تجلی صفات کمالی خداوند در انسان است. برترین نمونه­ای که برای این موضوع معرفی می‌شود وجود مقدس نبیّ اکرم(ص) است که آینۀ صفات خدایی است؛ این مفهوم نزد عرفا، به حقیقت محمدیّه معروف است. ابن جابر اندلسی از جمله شاعرانی است که دیوان خود را با مدایح نبوی آراسته و در آن دیدگاه­های عرفانیخود را بیان داشته که از جملۀ این مضامین و معانی عرفانی مقولۀ انسان کامل و حقیقت محمدیّه است که نمود بارزی در اشعار او یافته است. پژوهش حاضر با روش تحلیل محتوا به بررسی سروده­های عرفانی ابن جابر پرداخته و محورهای مختلف مرتبط با انسان کامل و حقیقت محمدیّه را در اشعار او بررسی و تحلیل نموده است. برآیند پژوهش نشان می­دهد که پیامبر از منظر ابن جابر حقیقتی است ورای صورت خود در زمان و مکان خاص، و به نوعی دارای هستی جهانی، ازلی و ابدی است و با ذات مقدّس حق نسبتی خاص دارد. او نبی اکرم(ص) را اولین مخلوق خداوند و سرچشمۀ نور و هدایت معرفی می­کند و به تبیین اختصاصات و برتری ایشان بر سایر انبیا می­پردازد و قضیۀ معراج یا راه رفتن پیامبر در هوا را از جمله مقامات منحصر به فرد ایشان معرفی­می­کند.

کلیدواژه‌ها

عرفان مأثور؛ روش اجتهاد؛ استنباط عرفانی؛ سرالاسراء؛ سعادت پرور