بهینه یابی سایت طبیعت گردی حوزه کجور استان مازندران با استفاده از میانگین وزنی مرتب و سیستم اطلاعات جغرافیایی

سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی

مقاله 8، دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 31، شهریور 1397، صفحه 108-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

امیر سعادت فر^{* 1}؛ حسن فرامرزی²

¹استادیار پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

²دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

جهت ایجاد توسعه پایدار در صنعت توریسم، درک صحیح از پتانسیل های محیطی و میزان حساسیت آن به کنش های انسانی بسیار مهم است. پژوهش حاضر به شناسایی و اولویت‌بندی پتانسیل سایت های اکوتوریسم، در حوزه کجور استان مازندران پرداخته است. معیارهای فیزیوگرافی شامل شیب، جهت، ارتفاع و همچنین معیارهای فاصله از جاده، رودخانه، روستا، مکان های لغزشی و درصد تاج پوشش به‌عنوان شاخص مناسب انتخاب شدند. معیارها با استفاده ازنظر کارشناسان و روش تحلیل سلسله مراتبی ارزیابی و فازی شدند. سپس با استفاده از سناریوهای روش میانگین وزنی مرتب (OWA)، پهنه های مناسب سایت اکوتوریسم مشخص گردید. جهت کاهش ریسک و افزایش قدرت مدیریتی از منطق بولین استفاده شد. نتایج نشان داد که زمین‌لغزش و جاده به ترتیب با وزن‌های 0.315 و 0.238 بیشینه ارزشی رادارند. خروجی نقشه های سناریوهای میانگین وزنی مرتب نشان دادند که محدوده شمال شرقی حوزه کجور، بهینه‌ترین مکان جهت تأسیس سایت اکوتوریسم است و منطقه شمالی در رتبه بعدی قرار گرفت. در سناریوی سطح ریسک پایین و عدم جبران و سناریوی سطح ریسک پایین و مقدار اندک جبران 83 هکتار از اراضی را گستره بهینه شناسایی شدند درحالی‌که سناریوهای سطح ریسک میانگین و جبران کامل، سطح ریسک بالا و جبران اندک، سطح میانگین ریسک و عدم جبران و سطح بالای ریسک و بدون جبران به ترتیب 3179، 1255، 1909 و 2577 هکتار را مناسب سایت اکوتوریسم نشان داده شد. خروجی منطق بولین نشان داد حدود 47 هکتار از اراضی شمال شرقی حوزه کجور، سایت مناسب اکوتوریسم است.

کلیدواژه‌ها

اکوتوریسم؛ مکان یابی؛ تحلیل سلسله مراتبی؛ میانگین وزنی مرتب؛ منطق بولین؛ حوزه کجور- مازندران

مراجع

احمدی زاده، س. س. ر.، ز. کریم زاده مطلق و ع. اشرفی. 1395. ارزیابی توان اکوتوریسم شهرستان بیرجند بر اساس طراحی سناریو و الگوریتم Fuzzy-OWA. پژوهش‌های محیط‌زیست، 7(13): 31-46.

اقدر، ح.، ف. محمدیاری، ح. ر. پورخباز و و. رحیمی. 1396. مقایسه دو روش تصمیم‌گیری Fuzzy-AHP و ANP به‌منظور رتبه‌بندی تناسب اراضی به‌منظور کاربری اکوتوریسم (مطالعۀ موردی: منطقه خائیز بهبهان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 49(3): 621-635.

امیری، س.، م. عزیزی و م. فائزی­پور. 1381. تعیین شاخص­های مؤثر در انتخاب محل استقرار واحد­های تخته چندلایه و روکش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی. مجله منابع طبیعی ایران، 55(4): 543-557.

آریاپور، ع.، م. حدیدی، ا. کرمی، گ. خردمند و م. گودرزی. 1396. مدل‌سازی بومگردی در تفرج گسترده با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (مطالعۀ موردی: منطقه ونایی بروجرد). سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 8(1): 115-135.

آلیانی، ح.، س. بابایی کفاکی، ا. صفاری و س. م. منوری. 1395. ارزیابی توان سرزمین برای شناسایی مناطق مناسب توسعه گردشگری با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه­ای (ANP). سنجش‌ازدور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 7(4): 1-17.

شایان، س. و ا. پارسائی. 1386. امکان­سنجی نواحی مستعد توسعه اکوتوریسم در استان کهگیلویه و بویر احمد. جغرافیا و برنامه­ریزی، 46: 170-176.

ضرغامی، م،. ر. اردکانیان و م. مدرس یزدی. 1386. اولویت­بندی طرح­های انتقال بین حوزۀ آب با استفاده از عملگر تجمیع میانگین وزنی مرتب استقرایی. فصلنامه شریف، 37: 169-179.

غفاری س. ر،. س. شفقی و ن. صالحی. 1389. ارزیابی سازگاری کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند معیاره فازی. مطالعات و پژوهش­های شهر و منطقه­ای، 1(4): 52-76.

فرج­زاده، م. و ر. کریم­پناه. 1386. تحلیل پهنه­های مناسب توسعه اکوتوریسم در استان کردستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. پژوهش­های جغرافیای طبیعی، 65: 33-50.

ماهینی، س.، ع. ریاضی، ب. نعیمی، ب. بابایی، کفاکی، س. و ع. جوادی لاریجانی. 1388. ارزیابی توان طبیعت‌گردی شهرستان بهشهر برمبنای روش ارزیابی چندمعیاره. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، 11(1): 187-198.

مهدوی، ع.، ا. کرمی و ج. میرزایی. 1390. ارزیابی توان     طبیعت­گردی منطقه بدره در استان ایلام با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. اکوسیستم­های طبیعی ایران، 2(2): 59-76.

Aliani H, BabaieKafaky S, Saffari A, Monavari S. 2017. Land evaluation for ecotourism development an integrated approach based on FUZZY, WLC, and ANP methods. International Journal of Environmental Science and Technology, 14(9): 1999-2008.

Aminu M, Matori AN, Yusof KW, Malakahmad A, Zainol RB. 2017. Analytic network process (ANP)-based spatial decision support system (SDSS) for sustainable tourism planning in Cameron Highlands, Malaysia. Arabian Journal of Geosciences, 10(13): 286-298.

Ashok S, Tewari H, Behera M, Majumdar A. 2017. Development of ecotourism sustainability assessment framework employing Delphi, C&I and participatory methods: A case study of KBR, West Sikkim, India. Tourism Management Perspectives, 21: 24-41.

Bunruamkaew K, Murayam Y. 2011. Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani province, Thailand. Procedia Social and Behavioral Sciences, 21: 269-278.

Choi YE, Doh M, Park S, Chon J. 2017. Transformation planning of ecotourism systems to invigorate responsible tourism. Sustainability, 9(12): 22-48.

Dhami I, Deng J, Strager M, Conley J. 2017. Suitability sensitivity analysis of nature based tourism using geographic information systems and analytic hierarchy process. Journal of Ecotourism, 16(1): 41-68.

Dhami I, Deng J, Burns RC, Pierskalla C. 2014. Identifying and mapping forest-based ecotourism areas in West Virginia–Incorporating visitors preferences. Tourism Management, 42: 165-176.

Gorsevski PV, Donevska KR, Mitrovski CD, Frizado JP. 2012. Integrating multicriteria evaluation techniques with geographic information systems for landfill site selection: a case study using ordered weighted average. Waste management, 32(2): 287-296.

Jaafari A, Najafi A, Rezaeian J, Sattarian A, Ghajar I. 2015. Planning road networks in landslide prone areas: a case study from the northern forests of Iran. Land Use Policy, 47: 198-208.‏

Jiang H, Eastman JR. 2000. Application of fuzzy measures in multicriteria evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Science, 14(2): 173-184.

Malczewski J. 2006. GIS based multicriteria decision analysis: a survey of the literature. International Journal of Geographical Information science, 20(7): 703-726.

Nino K, Mamo Y, Mengesha G, Kibret KS. 2017. GIS based ecotourism potential assessment in Munessa Shashemene Concession Forest and its surrounding area, Ethiopia. Applied Geography, 82: 48-58.

Ok K. 2006. Multiple criteria activity selection for ecotourism planning in Igneada. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30(2): 153-164.

Santarém F, Campos JC, Pereira P, Hamidou D, Saarinen J, Brito JC. 2018. Using multivariate statistics to assess ecotourism potential of water bodies: a case study in Mauritania. Tourism Management, 67: 34-46.

Sarky S, Wright J, Edwards M. 2017. Evaluating consistency of stakeholder input into participatory GIS based multiple criteria evaluation: a case study of ecotourism development in Kurdistan. Journal of Environmental Planning and Management, 60(9): 1529-1553.