تاثیر تراکم ذخیره سازی بر شاخص های رشد و استرس بچه تاسماهی سیبری (Acipenserbaerii) پرورش یافته در مخازن فایبرگلاس

فیزیولوژی و تکوین جانوری

مقاله 3، دوره 11، شماره 3تابستان 1397 - شماره پیاپی 42، تابستان 1397، صفحه 27-40  

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میر حامد حسنی^* ؛ علی رضا علی پور؛ ایوب یوسفی جوردهی؛ هوشنگ یگانه

بخش آبزی پروری مؤسسه تحقیقات بین‌المللی تاسماهیان دریای خزر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (Areeo)، رشت، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: در کشور بچه­تاسماهی سیبری تا رسیدن به مرحله پرواربندی در مخازن فایبرگلاس پرورش می­یابد. تا به حال آزمایشی در خصوص تعیین حد بهینه تراکم این گونه قبل از رسیدن به مرحله پرواربندی انجام نشده است. هدف از این پروژه بررسی تاثیر تراکم­های مختلف بر شاخص­های رشد و استرس بچه­تاسماهی سیبری در مراحل انگشت قد و جوان بود.
روش کار: در فازاول و دوم پرورش به­ترتیب تعداد 700، 1000 و1300 قطعه بچه­ماهی با میانگین وزنی 083/0 ±93/2 گرم در تراکم­های 5/0، 75/0 و 1کیلوگرم در متر مربع و تعداد 350، 500 و 750 قطعه بچه­ماهی با میانگین وزن 18/0 ±31/9 گرم در تراکم­های 8/0، 3/1 و 9/1 کیلوگرم در متر مربع در 9 مخزن فایبرگلاس پرورش یافتند. ماهیان در سه وعده غذایی به میزان 5 و 4 درصد وزن بدن تغذیه شدند. در انتهای دوره پرورش از ماهیان به وسیله سرنگ 2 سی سی خون­گیری به عمل آمده و سطوح هورمون کورتیزول به روش رادیو ایمنواسی(RIA)،کلسترول و گلوگزبه روش اسپکتروفتومتری اندازه­گیری گردید.
یافته­ها:در فاز اول پرورش(اوزان سه گرم)‌ افزایش تراکم موجب کاهش معنی­دار شاخص­های رشد، افزایش ضریب تبدیل غذا و شاخص­های استرس گردید. در فاز دوم پرورش افزایش تراکم موجب افزایش معنی­دار شاخص­های استرس نگردید، اما شاخص­های رشد ماهی در بالاترین سطح تراکم(9/1 کیلوگرم در متر مربع) کاهش یافت.
نتیجه گیری:تاسماهی سیبری در اوزان 3 تا 9 گرم به افزایش تراکم ذخیره­سازی حساس بوده، اما با رسیدن به وزن 9 گرم تحمل بیشتری نسبت به تراکم از خود نشان می­دهد و امکان پرورش آن در تراکم­های بالا وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

تاسماهی سیبری؛ مخازن فایبرگلاس؛ تراکم؛ شاخص‌های رشد؛ استرس

اصل مقاله

مقدمه

 

در ارزیابی‌های به‌عمل آمده در اجلاس سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی(IUCN) در سال 2009 وضعیت بقای گونه‌های ماهیان خاویاری وخیم اعلام شد. به طوری‌که، 88 درصد از گونه‌های ماهیان خاویاری در ردیف گونه‌های در معرض خطرمی باشد(28). این در حالی است که در آن بازه زمانی تقاضا جهت مصرف خاویار در جهان رو به افزایش می باشد، در صورتی که ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری قادر به تأمین خاویار مورد نیاز بازار(آمریکا، ژاپن، روسیه و چین) نبود(44). در نتیجه ادامه افزایش تقاضا جهت مصرف خاویار و مشاهده دورنمای تولید خاویار که هرساله رو به کاهش است، بسیاری از کشورها را بر آن داشت که با پرورش ماهیان خاویاری در محیط‌های محصور بر این مشکل فائق آیند(12). کشور ایران نیز ازجمله پرورش‌دهندگان ماهی خاویاری به شمار می‌آید و دو گونه فیل‌ماهی(Husohuso)و تاسماهی سیبری(Acipen serbaerii) گونه‌های عمده پرورشی در استخرهای بتنی در ایران هستند(31). در این میان تاسماهی سیبری یک گونه وارداتی به کشور محسوب می‌شود(5). این گونه نخستین کاندید جهت پرورش در اروپا بوده(54) و به دلیل دارا بودن رشد خوب در اندازه‌های مختلف در سیستم‌های پرورشی(5،61) و توانایی تولید مثل جنسی در اسارت(48،47) گونه پسندیده و مرغوبی برای آبزی‌پروری(62) به شمار می-آید. با وجود موفقیت‌های اولیه در خصوص تولید مولدین تاسماهی سیبری در شرایط آب و هوایی ایران و معرفی گونه‌ای جدید، سریع‌الرشد و با دوره بلوغ جنسی پایین به صنعت آبزی‌پروری کشور، مزارع خصوصی کشور نیاز مبرمی به تولید و پرورش تجاری بچه تاسماهی ماهی به منظور تولید ماهیان پرواری و یا مولد دارند. این در حالی است که عمده بچه ماهی تولید شده از وزن 3 تا 200 گرم در مخازن فایبرگلاس تولید می‌گردد(5). معمولاً در این سیستم میزان تولید با میزان تراکم ذخیره-سازی که در واقع بیوماس ماهی در واحد حجم یا سطح است ارتباطی مستقیم داشته(32، 31، 18) و بر بقاء، رشد، سلامت، کیفیت آب، بیان ژن و تولید آبزی تاثیرگذار است(51، 19، 18). معمولاً، تراکم پایین صرفه اقتصادی نداشته و تراکم بالا منجر به تغییر شرایط فیزیولوژیک با افزایش معنی‌دار شیوع جراحات فیزیکی(45، 37، 22) و یا بیماری(15) در ماهی می‌شود. از سوی دیگر، تراکم بالا در بسیاری از گونه‌ها به‌عنوان یک عامل استرس‌زا معرفی شده و می‌تواند موجب ایجاد تغییرات درون‌ریز شامل بالا رفتن کورتیزول خون(10،33،58،59) و آزادسازی گلوکوکورتیکوئیدها می گردد و تاثیرات مخربی بر سیستم‌های فیزیولوژیکی بدن ماهی داشته و موجب بروز رفتارهای غیرعادی و کاهش رشد در ماهیان می‌گردد(11). بنابر این، بررسی تاثیر تراکم بر میزان شاخص‌های استرس در تاسماهیان و اثرگذاری آن بر شاخص‌های رشد از اهمیت خاصی برخوردار است. تا به حال آزمایشی در خصوص پرورش تجاری بچه‌تاسماهی سیبری در مخازن فایبرگلاس و تاثیر تراکم بر شاخص‌های رشد و استرس انجام نشده است. بنابر این، این آزمایش به منظور بررسی امکان پرورش بچه تاسماهی سیبری در مراحل انگشت قد وجوان و تعیین تاثیر تراکم‌های مختلف بر شاخص‌های رشد و استرس طی دو فاز پرورشی به مرحله اجرا گذاشته شد.

 مواد و روش ها

طراحی و آماده سازی مخازن پرورش

جهت بررسی تراکم ذخیره‌سازی بر شاخص‌های رشد، ضریب تبدیل غذا و استرس، مخازن مستطیلی فایبرگلاس 4 متر مربعی در نظر گرفته شد. این مخازن دارای 210 سانتی‌متر طول، 220 متر عرض، عمق و حجم آبی معادل 50 سانتی‌متر و 350 لیتر داشتند. آب مورد نیاز مخازن از رودخانه سفیدرود تامین می‌گردید، در استخر رسوب‌گیر ذخیره و توسط لوله‌های اصلی انتقال آب به لوله‌های پلاستیکی تعبیه شده روی مخازن انتقال می‌یافت. دبی آب ورودی به مخازن پرورشی6/3 لیتر در دقیقه بود. اکسیژن مورد نیاز توسط یک کمپرسور هوا تامین می‌گردید. متوسط اکسیژن محلول در مخازن مورد استفاده 7 میلی‌گرم در لیتر بود. عمق آب در هر مخزن 50 سانتی‌متر بوده و آب ورودی به طور یکسان با نسبت خاصی از محفظه تعبیه شده در کف مخزن خارج می‌شد.

نحوه تهیه ماهیان، تراکم مورد نظر و نحوه پرورش

بچه‌ماهیان مورد نیاز از تکثیر 5 مولد تاسماهی سیبری(3 ماده و دو ماهی نر) متعلق به گله‌های مولد تاسماهی سیبری تشکیل شده در موسسه تحقیقات بین‌المللی تاسماهیان دریای خزربه دست آمد. تعداد 10 هزار قطعه لارو در حال جذب کیسه زرده به 15 تراف با ابعاد طول 5/1 متر، عرض 5/0 و عمق 3/0 متر انتقال یافتند. پس از انتقال لارو، تغذیه در شرایط یکسان پرورشی با آرتمیای یک‌روزه(مرحلهIInstar) و دافنی(به مدت 20 روز) انجام شد. سپس برای مدت 15 روز دیگر، لاروها با غذای خمیری کنسانتره مخلوط با درصدهای مختلف گاماروس(جیره سازگاری) تغذیه شدند. جیره سازگاری حاوی 50 تا 55% پروتئین خام، 15 تا 18% لیپید خام بود. بعد از 15 روز و اتمام دوره سازگاری، بچه‌ماهیان از جیره‏های غذایی مخصوص مطابق با اهداف آن فاز تغذیه شدند(5) در طی این مدت لاروها به میزان 10 تا 15 درصد وزن بدن تغذیه و 8 بار در شبانه‌روز غذا در اختیار آن ها قرار می‌گرفت(34). در فاز اول تعداد 700، 1000 و 1300قطعه بچه‌ماهی با میانگین وزنی 083/0 ±93/2 گرم در 9 مخزن فایبرگلاس درقالب سه تیمار(تراکم‌های 5/0، 75/0 و1 کیلوگرم در متر مربع) ذخیره شدند. این بچه‌ماهیان 4 نوبت در روز(ساعات 8، 13، 18 و 22) با جیره بیومار Inicioplus1 به 1میلی‌متر به مدت30 روز تغذیه گردیدند. در فاز دوم پرورش تعداد ماهیان به نصف کاهش و به ترتیب 350، 500 و 750 قطعه بچه‌ماهی با میانگین وزن 18/0 ±31/9 گرم در قالب سه تیمار(تراکم‌های 8/0، 3/1 و 9/1 کیلوگرم در متر مربع) در 9 مخزن فایبرگلاس سه نوبت در روز(ساعات 8، 13، 18) با جیره بیومارInicio801  1/5میلی‌متر تا رسیدن به وزن 20 گرم و بعد از آن با جیره بیومارIncio 8589/1 1میلی‌متربه میزان 4 درصد وزن بدن در روز به مدت 60 روز تغذیه شدند. دوره تاریکی و روشنایی براساس فتوپریود طبیعی در فصل بهار(14 ساعت روشنایی و10 ساعت تاریکی) تنظیم گردید.

بیومتری، نمونه برداری و آنالیز شاخص‌های خونی

اکسیژن محلول با دستگاه اکسی‌متر(OXi323-B/SET) و pHبا دستگاهpHmeter (PH330i/SET) اندازه‌گیری شد. میزان آمونیاک با اسپکتروفتومتر مدل(CeCII-CE101)با استفاده از روش(American Public Health Association 1989)اندازه‌گیری گردید. در فاز اول پروژه دوره پرورش50 درصد جمعیت ماهیان هر مخزن جمع‌آوری و به‌طور ناگهانی و با سرعت به مخزن حاوی 150ppm پودرگل میخک(34،3) جهت بیهوش‌شدن و خون‌گیری منتقل شدند. پس از خون گیری ماهیان با استفاده از ترازوی دیجیتال مدل AND-EK2000I وتخته بیومتری به ترتیب با دقت 1/0 گرم وزن و طول آن ها با یک متر نواری با دقت یک میلی‌متر مورد زیست‌سنجی قرار گرفتند. در فاز دوم پرورش بیومتری در فواصل یک ماهه و به صورت انفرادی انجام گرفت. به منظور خون‌گیری و تعیین شاخص‌های استرس 30 درصد جمعیت ماهیان در مخزن حاوی 150 ppm و در گل میخک(34 ،3) قرار گرفته و از طریق ساقه دمی از آن ها نمونه خون تهیه گردید. بعد از گرفتن 2 سی سی خون توسط سرنگ از ساقه دمی، 5/1 سی سی به داخل تیوپ‌های اپندروف هپارینه شماره‌گذاری شده منتقل شد. نمونه‌های هپارینه شده در بخش فیزیولوژی و بیوشیمی موسسه در سانتریفوژ در 4600 دوردر دقیقه به مدت10دقیقه(4)قرار داده شدند، از آن ها پلاسمای خون استحصال و به آزمایشگاه ویرومد جهت اندازه‌گیری کورتیزول، گلوکز و کلسترول منتقل گردید. سطوح کورتیزول به روش رادیوایمونواسی(49)، گلوگز و کلسترول به روش اسپکتروفتومتری و با استفاده از کیت‌های تجاری(Pars Azmun, Co. Ltd, Tehran, Iran) اندازه‌گیری شد(65 ،61).

آنالیز آماری

با انجام زیست‌سنجی‌های یک‌ماهه و با توجه به اطلاعات به دست آمده از طول و وزن ماهیان و تشکیل بانک اطلاعاتی، محاسبات آماری شاخص‌های رشد و ضریب تبدیل غذا بر اساس فرمول‌های زیر محاسبه گردید:

I.       شاخص چاقی(CF)= 100× (وزن ماهی/ طول کل3 )(48)

II.     افزایش وزن(WG) (گرم)= وزن نهایی– وزن اولیه(46)

III.    درصد افزایش وزن بدن(BWI) (درصد)=100 × (میانگین وزن نهایی– میانگین وزن اولیه )/ (میانگین وزن اولیه)(48)

IV.    ضریب رشد ویژه(SGR)(درصد در روز) =100× (لگاریتم وزن نهایی– لگاریتم وزن اولیه )/ مدت زمان آزمایش (42)

V.      ضریب تبدیل غذایی(FCR) =کل غذای خورده شده (گرم) / افزایش وزن کسب شده (گرم)(48)

VI.    نسبت بازده پروتئین(PER)= افزایش وزن کسب شده (گرم) / پروتئین خورده شده (گرم) (46)

داده‌های کسب شده در نرم افزار Excel ثبت و مورد پردازش قرار گرفت. سپس نرمال‌بودن داده‌ها ازطریق آزمونKolmogorov-Smirnov، معنی‌دار بودن داده‌ها از طریق آنالیز واریانس یک-طرفه مورد سنجش و در صورت مشاهده اختلاف، تستTukey برای مقایسه میانگین‌ها به‌عنوان  Post-hocاعمال شد. آنالیز آماری با استفاده ازنرم‌افزار SPSSنسخه20 انجام شد. سطح معنی‌دار بودن برای همه موارد05/0 در نظر گرفته شد.

نتایج

فاز اول پرورش

1-کیفیت فیزیکی وشیمیایی آب در فاز اول پرورش

بر اساس جدول 1 میانگین درجه حرارت آب در طی دوره پرورش تقریباً یکسان و برابر با 94/0 ±1/23 درجه سانتی‌گراد بود، میانگین اکسیژن محلول با افزایش تراکم از 75/0 کیلوگرم به بالا به طور معنی‌داری کاهش یافت و به 1/0±84/5 میلی‌گرم در لیتر رسید. در طی دوره پرورش میزان pH آب از تیمارهای پرورشی تاثیر نپذیرفت و میانگین کل آن 1/0±02/7 مشاهده شد. میزان آمونیاک مخازن پرورش از تراکم ذخیره‌سازی تاثیر پذیرفت و در تراکم 1 کیلوگرم در متر مربع میزان آمونیاک آب 02/0±073/0 میلی‌گرم در لیتر ثبت شد که به طور معنی‌داری بالاتر از مقدارآمونیاک ثبت شده در تراکم‌های پرورش 5/0 و 75/0 کیلوگرم در متر مربع(003/0±048/0 و 003/0±067/0 میلی‌گرم در لیتر) بود.

 

جدول 1- شرایط فیزیکی و شیمیایی آب در فاز اول آزمایش

تراکم((Kg/m2 شاخص­ها	5/0 ( شاهد)	75/0	تراکم 1
درجه حرارت (سانتی­گراد)	a02/1±09/23	a93/0±9/22	a86/0±29/23
اکسیژن محلول (میلی­گرم در لیتر)	a2/0±53/6	a22/0±24/6	b10/0±84/5
pH	a11/0±09/7	a083/11±00/7	a082/0±97/6
آمونیاک(NH3)(میلی­گرم در لیتر)	a003/0±048/0	a003/0±067/0	b02/0±073/0

اعداد با حروف مختلف دارای اختلاف معنی­دار می­باشند (05/0 >P).

 

جدول 2- ترکیب شیمیایی جیره­های مصنوعی به کار رفته در تغذیه بچه­تاسماهی سیبری

جیره غذایی	پروتئین(٪)	چربی(٪)	سلولز(٪)	خاکستر(٪)	فسفر‌(٪)
Inicio plus	56	18	02/0	1/12	7/1
Inicio 801	54	18	4/0	1/9	3/1
Inicio805	48	14	1	3/7	1/1

 

 

 

 

تاثیر تراکم­های مختلف پرورش بر شاخص­های رشد و ضریب تبدیل غذایی ماهیان انگشت قد

با افزایش تراکم وزن انفرادی ماهیان به طور معنی­داری کاهش یافته و در تراکم یک کیلوگرم در متر مربع به کمترین میزان خود(11/0±02/6 گرم) رسید(05/0 >P). افزایش تراکم به یک کیلوگرم در متر مربع موجب گردید تا ضریب چاقی ماهیان از 02/0±304/0 به 011/0±23/0 به طور معنی­داری کاهش یابد(05/0 >P). میزان افزایش وزن در تیمارهای 5/0، 75/0 و 1کیلوگرم در مترمربع به ترتیب 08/23±2/6، 08/0±2/5 و 16/0±091/3 گرم و ماهیان پرورش­یافته در تراکم­های فوق به­ترتیب دارای افزایش وزنی معادل 82/11±5/208، 15/3±64/179 و 99/7 ±57/105 درصد بودند(05/0 >P). با افزایش تراکم پرورش، ضریب رشد ویژه ماهیان به طور معنی­داری کاهش یافت. بیشترین وکم ترین ضریب رشد ویژه در ماهیان پرورش یافته در تراکم­های 5/0 و 1 کیلوگرم در مترمربع به ترتیب 12/0±75/3 و 12/0±4/2 درصد در روز ثبت گردید(05/0 >P). با وجود افزایش ضریب تبدیل غذایی ماهیان پرورش یافته در تراکم­های 5/0 و 75/0 کیلوگرم در متر مربع، آزمون تجزیه واریانس یک­طرفه(Oneway Anova) اختلاف معنی­داری در ضریب تبدیل غذایی ماهیان نشان نداد(05/0 <P)، اما ضریب تبدیل غذا در ماهیان پرورش یافته در تراکم 1 کیلوگرم در متر مربع در مقایسه با تیمارهای 5/0 و 75/0 گرم در متر مربع به طور معنی­داری افزایش یافت(05/0>P). کارایی غذا به طور مستقیم از تراکم­های پرورش تاثیر پذیرفت، به این معنی که با افزایش تراکم، کارایی غذا به طور معنی­داری کاهش و کم ترین آن در تراکم 1 کیلوگرم در متر مربع به مقدار 34/5±38/70 درصد ثبت گردید. هم چنین افزایش تراکم موجب کاهش نسبت بازده پروتئین و در واقع بهره­وری ماهی از پروتئین موجود در جیره غذایی می باشد. نسبت بازده پروتئین برای ماهیان پرورش یافته در تراکم­های 5/0، 75/0 و 1 کیلوگرم در متر مربع به ترتیب برابر با 175/0±08/3، 047/0±66/2 و 11/0±56/1 بود(05/0>P)(جدول 3).

تاثیرتراکم­های مختلف پرورش بر میزان کورتیزول و گلوکز پلاسمای خون ماهیان انگشت قد

افزایش تراکم در سطح 75/0 کیلوگرم در متر مربع موجب افزایش معنی­دار کورتیزول پلاسمای خون ماهیان نگردید(05/0 <P). اماافزایش تراکم به یک کیلوگرم در متر مربع باعث افزایش معنی دار میزان کورتیزول در مقایسه با تراکم­های پیشین به ng/ml 4/0±7/9 رسید. اختلاف معنی­داری در میزان گلوگز پلاسمای خون ماهیان در تراکم­های پرورش 5/0، 75/0 و 1 کیلوگرم در متر مربع مشاهده نگردید، هرچند که بیشترین مقادیر در تیمار یک کیلوگرم درمتر مربع ثبت شد(05/0 <P)(جدول 3).

فاز دوم پرورش

1-کیفیت فیزیکی و شیمیایی آب محیط پرورش در فاز دوم پرورش (مرحله جوانی)

بر اساس جدول 4 میانگین درجه حرارت آب در طول دوره پرورش تقریباً یکسان (817/0 ±21/23 درجه سانتی­گراد) و دارای اختلاف معنی­دار نبود. اختلاف معنی­داری در میزان اکسیژن محلول مخازن که ماهیان در آن با تراکم 8/0 و 3/1 کیلوگرم در متر مربع پرورش یافتند، مشاهده نشد(05/0 <P)، اما اکسیژن محلول در مخازنی که در آن ماهی با تراکم 9/1 کیلوگرم در متر مربع پرورش یافته بود، به طور معنی­داری از میزان اکسیژن محلول مخازن با تراکم پرورش 8/0 کیلوگرم در متر مربع کمتر بود(05/0 >P). pHآب در طول دوره پرورش تغییر معنی­داری نداشت و میانگین کل آن 07/0 ±15/7 مشاهده گردید(05/0 >P). میزان آمونیاک مخازن با افزایش تراکم به­طور نسبی افزایش یافت، اما اختلاف معنی­دار در میزان آمونیاک آب در تراکم­های مختلف پرورش مشاهده نشد(05/0 <P).

جدول 3- تاثیر تراکم­های مختلف پرورش بر شاخص­های رشد تاسماهی سیبری در مرحله انگشت قد

تراکم((Kg/m2 شاخص­ها	5/0 ( شاهد)	75/0	1
وزن اولیه (W1)(گرم)	98/2±13/0 a	a035/0±89/2	a066/0 ±92/2
وزن نهایی(W2) (گرم)	a07/0±18/9	b1/0 ±1/8	c11/0±02/6
طول اولیه(TL1)(سانتی­متر)	a1/0±6/8	a057/0±5/8	a25/0±36/8
طول نهایی(TL2) ( سانتی­متر)	a35/0±46/14	b25/0±7/13	b25/0±76/13
(K)  ضریب چاقی	a02/0±304/0	a018/0±31/0	b011/0±23/0
در صد افزایش وزن بدن (BWI)	a82/11±5/208	b15/3±64/179	c99/7 ±57/105
افزایش وزن ( WG) (گرم)	a08/23±2/6	b08/02±2/6	c16/01±091/3
ضریب رشد ویژه(SGR)	a12/0±75/3	b037/0±42/3	c12/0±4/2
ضریب تبدیل غذا (FCR)	a04/0±72/0	a01/0±83/0	b1/0± 42/1
کارایی غذا (FE)	a88/7±00/139	b1/2±7/119	c34/5±38/70
نسبت بازده پروتئین (PER)	a175/0±08/3	b047/0±66/2	c11/0±56/1
کورتیزول (ng/ml)	a15/0±33/8	a37/0±93/8	b4/0±7/9
گلوکز(میلی­گرم/دسی لیتر)	a02/8±66/66	a03/6±13/67	a99/6±17/74

اعداد با حروف متفاوت دارای اختلاف معنی­دار هستند (05/0 >P).

2-تاثیر تراکم­های مختلف پرورش بر شاخص­های رشد ، ضریب تبدیل غذایی ماهیان جوان

در طی60 روز پرورش با افزایش تراکم به 3/1 کیلوگرم در مترمربع، وزن نهایی ماهیان به طور معنی­داری کاهش نیافت(05/0 <P). بر اساس آزمون تجزیه واریانس یک­طرفه(Oneway Anova)، بیشترین وزن نهایی در ماهیان پرورش­یافته در تراکم 8/0 کیلوگرم در متر مربع به مقدار9/0±39/66 گرم و کم ترین آن در ماهیان پرورش یافته در مخازن با تراکم 9/1 کیلوگرم در متر مربع به میزان 26/1±07/51 گرم ثبت شد(05/0 >P).اختلاف معنی­داری در شاخص­های ضریب چاقی، افزایش وزن و درصد افزایش وزن و شاخص ضریب رشد ماهیان در تراکم­های 8/0 و 3/1 کیلوگرم در متر مربع مشاهده نشد(05/0 <P). اما شاخص­های فوق با افزایش تراکم به 9/1 کیلوگرم در متر مربع به طور معنی­داری کاهش یافتند(05/0 >P). هم چنین ماهیان پرورش یافته در تراکم­های 8/0 و3/1 کیلوگرم در متر مربع دارای ضریب تبدیل و کارایی غذای نزدیک به هم بودند و آزمون تجزیه واریانس یک­طرفه(Oneway Anova) اختلاف معنی­داری در شاخص­های فوق­الذکر در تراکم­های پرورش مورد نظر نشان نداد(05/0 <P). اما ضریب تبدیل غذا در ماهیان پرورش یافته در تراکم 9/1 کیلوگرم در متر مربع(019/0± 89/0) به طور معنی­داری از ضریب تبدیل غذا در ماهیان پرورش­یافته در تراکم3/1 کیلوگرم در متر مربع(002/0±79/0) کمتر بوده و کم­ترین کارایی غذا در تراکم 9/1 کیلوگرم در متر مربع به مقدار(06/1±41/110) درصد ثبت گردید(05/0 >P)(جدول 5). افزایش تراکم موجب افزایش معنی­دار کورتیزول پلاسمای خون ماهیان نشد(05/0 <P).کم­ترین و بیشترین میزان کورتیزول در پلاسمای خون ماهیان پرورش یافته در تراکم­های 8/0 و 9/1 کیلوگرم در متر مربع به میزان 3/0±7/8 و 56/0±46/9 نانوگرم در میلی لیتر(ng/ml)گزارش گردید(05/0 >P). هم چنین اختلاف معنی­داری در میزان گلوکز پلاسمای خون ماهیان در تراکم­های پرورش 8/0، 3/1 و 9/1 کیلوگرم در متر مربع مشاهده نشد(05/0 <P)(جدول 5).

 

جدول 4- شرایط فیزیکی وشیمیایی آب در فازدوم پروژه (مرحله جوانی(

تراکم((Kg/m2 شاخص­ها	8/0 (شاهد)	3/1	9/1
درجه حرارت (سانتی­گراد)	a02/1±8/22	a83/0±33/23	a58/0±5/23
اکسیژن محلول (میلی­گرم در لیتر)	a046/0±47/6	ab167/0±28/6	b06/0±25/6
pH	a1/0±2/7	a057/11±13/7	a068/0±13/7
آمونیاک (NH3) (میلی­گرم در لیتر)	a003/0±047/0	a0015/0±050/0	a002/0±052/0

 

 

جدول 5- تاثیر تراکم­های مختلف پرورش بر شاخص­های رشد تاسماهی سیبری در مرحله جوانی

تراکم((Kg/m2 شاخص­ها	8/0 (شاهد)	3/1	9/1
وزن اولیه (W1)(گرم)	18/9±076/0 a	a1±5/9	a2/0 ±26/9
وزن نهایی(W2) (گرم)	a9/0±39/66	a8/0 ±32/66	b26/1±07/51
طول اولیه(TL1)(سانتی متر)	a1/0±2/15	a25/0±56/15	a36/0±5/15
طول نهایی(TL2) (سانتی متر)	ab69/0±40/30	a52/0±4/31	b53/0±/30
(K)  ضریب چاقی	a015/0±237/0	a008/0±214/0	b01/0±189/0
رشد روزانه (gr)	a014/0±95/0	a01/0±94/0	b018/0 ±69/0
در صد افزایش وزن بدن (BWI)	a6/9±99/622	a7/15±28/598	b56/7 ±16/451
افزایش وزن ( WG)	a87/0±12/57	a9/0±82/56	b096/1±80/41
ضریب رشد ویژه(SGR)	a022/0±39/3	a037/0±23/3	b022/0±84/2
ضریب تبدیل غذا ( FCR)	ab001/0±86/0	a002/0±79/0	b019/0± 90/0
کارایی غذا (FE)	ab63/1±  66/115	a92/3±33/126	b06/1±41/110
نسبت بازده پروتئین (PER)	ab04/0±89/2	a098/0±15/3	b16/0±65/2
کورتیزول ng/ml)	a3/0±7/8	a37/0±36/9	a56/0±46/9
گلوکز(میلی­گرم/ دسی لیتر)	a08/6±00/62	a64/2±00/67	a72/1±00/69

اعداد با حروف مختلف دارای اختلاف معنی­دار می­باشند (05/0 >P).

بحث و نتیجه گیری

مطالعات زیادی در مورد تراکم ذخیره­سازی در گونه­های مختلف به انجام رسیده و نشان می­دهد که در کنار تغذیه، تراکم ذخیره­سازی از مهم ترین ارکان مهم پرورش است که بر تولید، سودآوری و از همه مهم­تر بهداشت و سلامت ماهی تاثیرگذار است(60). در آزمایش اول، تراکم ذخیره سازی تأثیر معنی­دار بر شاخص­های رشد، ضریب تبدیل غذا و کورتیزول پلاسمای خون بچه ماهیان 3 گرمی در طول دوره پرورش داشت و با افزایش تراکم به 75/0 و 1 کیلوگرم در متر مربع شاخص­های وزن نهایی، درصد افزایش وزن بدن، ضریب رشد ویژه، کارایی غذا و نسبت بازده پروتئین به طور معنی­داری کاهش و ضریب تبدیل غذا و میزان کورتیزول در تراکم یک کیلوگرم در متر مربع افزایش یافت(05/0 >P). دربسیاری از گونه­های پرورشی، رابطه­ای معکوس میان شاخص­های رشد ماهی و شدت تراکم مشاهده می­شود که محققین آن را به دلایلی نظیر روابط متقابل بین ماهیان، رقابت بر سر منابع غذایی و فضای مورد نیاز زیست و استرس مزمن ایجاد شده در اثر تراکم نسبت می­دهند(56). مطالعات به عمل آمده در تاسماهی آمور(53) رابطه میان تراکم ذخیره­سازی بالا و کاهش رشد را به عواملی چون کاهش کیفیت آب(15)، کاهش مصرف غذا(55) و استرس ناشی از تراکم(36) نسبت دادند. در طی دوره آزمایش میزان درجه حرارت، اکسیژن محلول و آمونیاک در تراکم­های 5/0، 75/0 و1 کیلوگرم در متر مربع به ترتیب(2/0±35/6،22/0±24/6 و10/0±84/5 میلی­گرم در لیتر) و (003/0 ±048/0، 003/0±067/0، و02/0±073/0 نانوگرم بر میلی لیتر) گزارش شد که میزان شاخص­های فوق­الذکر در تراکم 1 کیلوگرم در متر مربع به طور معنی­داری نسبت به تراکم­های دیگر بالاتر بود(05/0 >P). PickeringوPottinger (1987)بیان نمودند که در مبحث استرس تراکم، بیش از این­که میزان تراکم مطرح باشد، کیفیت آب مخازن نگهداری ماهی که با بالا رفتن تراکم سبب بحرانی شدن شرایط زیست شده و می­تواند سبب استرس شود و این امر با اعمال مدیریت صحیح قابل پیشگیری خواهد بود(38). North و همکاران(2006) وPottinger و همکاران (1997) در گونه قزل­آلای رنگین کمان(Onchorhyn chusmykiss) کاهش اثرات استرس­زایی تراکم و کاهش سطوح کورتیزول را در یک سیستم جریان­دار با تعویض مناسب آب را تأیید نمودند(38، 37). باید توجه داشت که طی دوره پرورش از هیچ گونه اقدامات مدیریتی اضافی در تراکم­های بالا، هوادهی، تعویض آب و غذای اختصاصی استفاده نگردیده و شرایط پرورش برای تمام تراکم­ها کاملاً یکسان در نظر گرفته شده بود. Rafatnezhad و همکاران(2008) تاثیر تراکم­های 1، 2، 4 و6 کیلوگرم در متر مربع را بر شاخص­های هماتولوژیک، رشد و میزان پوسیدگی باله دمی در فیل­ماهی نوجوان با میانگین وزن 04/1±13/93 گرم به مدت 8 هفته در مخازن فایبرگلاس500 لیتری مورد آزمایش قرار داده و اذعان نمودند که میزان جریان آب در تمامی مخازن یکسان و برابر با 1±6/33 لیتر در ثانیه با هوادهی خوب و دارای افزایش غلظت NH₃ از طریق افزایش تراکم ذخیره­سازی نبود(43). در مطالعه حاضر منبع آب ورودی، آب رودخانه سفیدرود بوده و آب در یک حوضچه رسوب­گیر ته نشین می­شده و دارای فیلتر میکانیکی و بیولوژیکی نبود، اما آب دارای چرخش و میزان آب ورودی و خروجی در حد متعادلی بوده و احتمال این که عدم جریان آب موجب بالا رفتن آمونیاک آب شود در سطح پایینی قرار داشت، اما تراکم بالای ذخیره­سازی(یک کیلوگرم در متر مربع) موجب کاهش اکسیژن محلول آب شد، سطوح پایین اکسیژن محلول با افزایش هورمون استرس(کورتیزول) می­تواند با تاثیر بر وظایف فیزیولوژیک منجر به کاهش رشد و حتی مرگ و میر­شود(26، 16، 15). نتایج تحقیقات در خصوص پرورش تاسماهی آمور(Acipenser schrenckii) با متوسط وزن 05/2 ±31/17 در 5 تراکم پرورش(50 ، 100، 150، 200 و 250 عدد در متر مکعب) بر این نکته دلالت داشت که در سطوح تراکم بالا، ماهی به صرف انرژی بیشتر برای حرکت نیاز دارد که نتیجه آن افزایش وزن پایین­تر بوده(51، 21) و افزایش تراکم پرورش بدون اختلال در رشد تنها با صرف هزینه یعنی افزایش غلظت اکسیژن در آب از طریق تزریق اکسیژن به آب و یا پمپاژ آب امکان­پذیر است(63). از سوی دیگر صرف نظر از تامین اکسیژن و درجه حرارت مناسب برای پرورش ماهی، خود تراکم ذخیره­سازی عاملی مهم در رشد ماهی است که بر شاخص­های رشد تاثیرگذار است(64، 25) به گونه­ای که در بسیای از ماهیان پرورشی رشد رابطه معکوس با تراکم ذخیره­سازی دارد که این امر تا حد زیادی به رفتار اجتماعی(24،25،26،35) و گونه ماهی وابسته است(60). در آزمایش حاضر تلفاتی مشاهده نشد، اما میزان رشد ماهیان با افزایش تراکم کاهش یافت که نشان می­دهد تراکم بیش از حد معمول یک عامل استرس­زای مزمن در تاسماهی سیبری در اوزان سه گرم بوده و می­تواند در طولانی مدت موجب بالا رفتن سطوح کورتیزول پلاسما(40، 7) و تغییر در متابولیسم ماهی­گردد(58، 33، 10). در فاز دوم پرورش شاخص­های رشد و ضریب تبدیل غذای ماهیان به ترتیب از تراکم­های(8/0 و 3/1 کیلوگرم در متر مربع) و میزان کورتیزول، کلسترول و گلوکز ماهیان از تراکم­های پرورش تاثیر نپذیرفت(05/0 >P). اما شاخص­های رشد ماهی در تراکم 9/1 کیلوگرم در متر مربع کاهش یافت که هماهنگ با نتایج مطالعات Jodun و همکاران(2002) در تاسماهی آدریاتیک(Acipenser naccari) و Shiو همکاران(2006) در تاسماهی آمور (Acipenserschrenckii) است(53، 30). این مطالعات ثابت کرد که تراکم ذخیره­سازی می­تواند بر شاخص­های رشد تاسماهیان همانند سایر ماهیان حتی اگر کیفیت آب در سطح مطلوبی بوده، تاثیرگذار باشد. اختلال در رشد ماهیان استخوانی ذخیره شده در تراکم بالا اغلب منجر به کاهش مصرف غذا و افزایش ضریب تبدیل غذا می­شود(57، 38). در آزمایش حاضر نیز به نظر می­رسد که تاسماهی سیبری پرورش یافته در تراکم­9/1 کیلوگرم در متر مربع غذای کمتری مصرف کرده و کارایی غذا در طی دوره پرورش در تراکم بالا پایین­تر بود که نشان­دهنده این مطلب است که سطوح بالاتر ذخیره­سازی تاثیر منفی بر رشد ماهی به دلیل کاهش مصرف غذا دارد. فقدان اختلاف معنی­دار میزان کورتیزول، گلوکز و کلسترول ماهیان پرورش یافته در تیمارهای نامشابه را می­توان به اختلاف پاسخ­دهی به استرس با توجه به گونه(8) و اندازه ماهی(1) توضیح داد. Cataldi و همکاران(1998) دریافتندکه سطوح کورتیزول سرم خون تاسماهی آدریاتیک(Acipen sernacarii) از استرس ناشی از دستکاری تاثیر نمی­پذیرد که نشان می­دهد این تاسماهی مستعد پذیرفتن استرس ناشی از ازدحام و استرس طولانی مدت ناشی از دستکاری نمی­باشد که احتمالاً مرتبط با شرایط اهلی شدن این گونه در شرایط پرورش در کارگاه­های تکثیر و پرورش است(13). با این حال بالا رفتن نسبی سطوح کورتیزول در تراکم­های مورد نظر(8/0، 3/1 و 9/1 کیلوگرم در متر مربع در اوزان 9 تا 70 گرم) در مطالعه حاضر بر این نکته اشاره دارد که نگهداری تاسماهی سیبری در تراکم بالا که هنوز ماهی به محیط پرازدحام عادت نکرده است، منجر به استرس ناشی از تراکم می­شود، اما ماهی قادر به سازگارکردن خود با محیط پر ازدحام بوده که طی آن میزان کورتیزول به طور معنی­داری افزایش نمی یابد، اما ماهی به رشد عادی خود در تراکم­های 8/0 و3/1 کیلوگرم­در متر مربع ادامه می­دهد. افزایش در گلوکز پلاسما خصوصیتی است که در استرس مزمن دیده می­شود(8). درمطالعه انجام شده در اوزان فوق­الذکر میزان گلوکز در تیمارهای مختلف تراکم تغییر معنی­داری نشان نداد(05/0 <P). تراکم ذخیره­سازی تاثیری بر غلظت گلوکز در فیل­ماهی نوجوان (42) و کپور معمولی(Cyprinus carpio)(50) نداشت. بنابراین، باتوجه به مطالب عنوان شده به­نظرمی­رسد به­غیر از دوره پرورش اول(اوزان 3 تا 9 گرم)، گونه تاسماهی سیبری یک گونه وابسته به تراکم نیست. تاسماهی سیبری قادر به تحمل تراکم­های بالا بوده و این گونه بارسیدن به وزن 70 گرم تحمل بیشتری نسبت به تراکم از خود نشان می­دهد. بنابراین، پرورش آن در اوزان3 تا 9 و 9 تا 70 گرم به ترتیب در تراکم­های 5/0، 3/1 کیلوگرم در متر مربع توصیه می­شود.

مراجع

-حسنعلی‌پور، ع.، بهمنی، م.، یاوری، و.، محسنی،م.، کاظمی، ر.، پاشا زانوسی، ح. 1390. بررسی اثرات تراکم های مختلف ذخیره‌سازی بر روی سطوح کورتیزول تاسماهی سیبری(Acipen serbaerii). مجله پژوهش‌های جانوری (مجله زیست شناسی ایران). سال اول، شماره 2. 162-.154

2-حلاجیان، ع.، کاظمی، ر.، یوسفی، آ. 1390. اثر پودر گل میخک بر مدت زمان بیهوشی و بازگشت از بیهوشی در فیلماهی پرورشی 4ساله(Huso huso) مجله شیلات دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزاد شهر، سال پنجم. شماره2، 144-134.

3-رخشان، م.، احمدی، ک.، مجتهدزاده، ر. 1379. خون شناسی، انعقاد و طب انتقال خون(تشخیص و پیگیری بالینی بیماری ها به کمک روش های آزمایشگاهی). تالیف جان برنارد و هنری دیویدسن(1996). انتشارات تیمورزاده، تهران، صفحات21-15.

4-یزدانی ساداتی، م.ر.، پورکاظمی، م.، شکوریان، م.، پورعلی، ح.م.، پیکران مانا، ن.، سیدحسنی، م.ح. 1390. ترویج و پرورش فیل‌ماهی به منظور تولید گوشت و خاویار. موسسه تحقیقات شیلات ایران.59 صفحه.

5-محسنی، م.، بهمنی، م.، پورعلی، ح.،ارشد،آ.، علیزاده،م.،جمالزاد، ف. 1384. تعیین احتیاجات غذایی فیلماهی از مرحله لاروی تا مرحله عرضه به بازار. موسسه تحقیقات و آموزش شیلات ایران، 245 صفحه.

6.Arndt, G., Mieske, C. (1994). Further investigations on rearing and culturing of sturgeon and sturgeon hybrids. Jahresh. Fisch Umwelt Mecklenbg Vorpommern, 94; 42-59.

7.Barton, B.A., Iwama, G.K. (1991). Physiological changes in sun shine bass from stress in aquaculture with emphasis on the response and effects of corticosteroids. Annu. Rev. of. FishDis., 1; 3-26.

8.Barton, B.A. (1997). Stress in finfish: Past, present, and future- a historical perspective, In G.K.Iwama, A.D.Pickering, J.P.Sumper, and C.B. Schreck (eds.), Fish stress and health in aquaculture, pp.1-34. Cambridge University Press, Cambridge. Animal Health, 9;18-25.

9.Barton, B.A. (2002). Stress in fishes: A diversityof responses with particular reference to changes in circulating corticosteroids. Integ. Comp.Bio., 42; 517-525.

10.Bayunova, L. V., Barannikova, I.A., Semenkova, T.B. (2002). Sturgeon stress reactions in aquaculture. J. Appli. Ichthyol, 18; 397–404.

11.Belanger, J.M., Son, J.H., Laugero, K.D., Moberg, G.P., Doroshov, S.I., Lankford, S.E. (2001). Effects of short– term management stress and ACTH injection on plasma cortisol levels in cultured white sturgeon (Acipen sertransmontanus). Aquac, 203; 165-176

12.Bronzi, P., Rosenthal, H. (2014). Present and future sturgeon and caviar production and marketing: A global market overview. J. Appli. Ichthyol, 30; 1536–1546.

13.Cataldi, E., Di Marco, P., Mandich, A., Cataudella, S.(1998). Serum parameters of Adriatic sturgeon (Acipen sernaccarii) (Pisces: Acipenseriformes): effects of temperature and stress. Comp. Bio. Physio, 121; 351-354.

14.Ellis, T., Scott, A.P., Bromage, N., North, B., Porter, M. (2001). What is stocking density? TroutNews, 32;35–37.

15.European commission, farmed fish and welfare. european commission, directorate-general for fisheries.(2004). Research and Scientific Analysis Unit (A4). Brussels, Belgium, 41-56.

16.Emilio, S., Victoria, L.A., Beatriz, M.A., Diego, C., Josep, V., Carlos, I. (2010). Effects of stocking density and feed ration on growth and gene expression in the Senegalese sole (Soleasenegalensis): potential effects on the immune response. Fish. Shell. Immuno, 28; 296–302.

17.Frank, K., Emanuel, C.K., Patrick.W. (2006). Feeding experiments with the european atlantic sturgeon,(Acipen sersturio L., 1758) to accustom large juveniles to a new feed item and the influence of tank size and stocking density on growth. J. Appli. Ichthyol., 22; 307– 315.

18.Fajfer, S., Meyers, L., Willman, G., Carpenter, T., Hansen, M. (1999). Growth of juvenile lake sturgeon reared in tanksat three densities. North. Americ. J. Aquac, 61;1-335.

19. Gomes, L.C., Baldisserotto, B., Senhorini, J.A. (2000). Effect of stocking density on water quality, survival and growth of larvae of the

 

Bryconcephalus matrinxa(Characidae) in ponds. Aquac, 183; 73–81.

20.Gornati, R., Terova, G., Vigetti, D., Prati, M., Saroglia, M., Bernardini, G. (2004). Effects of population density on seabass (Dicentrarchus labrax L) gene expression. Aquac, 230; 229–239.

21.Jorgensen, E.H., Christiansen, J.S., Jobling, M. (1993). Effects of stocking density on food intake, growth performance and oxygen consumption in Arctic charr (Salvelinus alpinus). Aquac, 110; 191–204.

22.Juell, J., Oppedal, E., Boxaspen, F., Boxaspen, K., Taranger, G.L. (2003). Submerged light increases swimming depth and reduces fish density of Atlantic salmon (Salmo salar L.) in production cages Aquac. Res, 34; 469-477

23.Haylor, G.S. (1991). Controlled hatchery production of (Clariasgarie pinus, Burchell 1922): growth and survival of fry at high stocking density. Aquac. Fish.Manag., 22; 405- 422.

24.Hengswat, K. F.J. Ward., Jaruratjamorn, P. (1997). The effect of stocking density on yield, growth and mortality of African catfish (Clarisgarie pinus Burchell 1822) cultured in cages. Aquac, 152; 67-76.

25.Holm, J.C., Refstie, T., Bo.S. (1990).The effect of fish density and feeding regimes on individual growth rate and mortality in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Aquac, 89; 3-4.

26.Huang, W.B., Chiu, T.S. (1997). Effects of stocking density on survival, growth, size variation, and production of Tilapia fry. Aquac. Res, 28; 165-173.

27.Ingebrigt, U., Elin, K., Gruven, K., Anders, L. (2009). Behavioral variation in cultivated juvenile Atlantic cod (Gadus morhua L.) in relation to stocking density and size disparity. App. Anim. Behav. Sci, 117; 201–209.

28.IUCN, (2013). IUCN red list of threatened species. Version 2013.2.< www .Iucnredlist .org> . Downloaded on 12 May 2014.

29.Jobling, M. (1995). Feeding of char in relation to aquaculture. J. Fresh. Res, 71; 102-112.

30.Jodun, W., Millard, M., Mohler, J.(2002). The effect of rearing density on growth, survival, and feed conversion of juvenile Atlantic sturgeon. North. Americ. J. Aquac, 64;10-15.

31.Kalbassi, M.R., Abdollahzadeh, E.A., Salari-Joo, H. (2013). A review on aquaculture development in Iran. J. Ecop, 1; 159-178.

32.LaPatra, S. E., Groff, J.M., Patterson, T.L., Shewmaker, W.D., Casten, M., Siple, J.(1996). Preliminary evidence of sturgeon density and other stressors on manifestation of white sturgeon iridovirus disease. J. Appl. Aquac, 6; 51-58.

33.Leatherland, J.F., Cho, C.Y. (1985). Effect of rearing density on thyroid and interrenal gland activity and plasma hepatic metabolite levels in rainbow trout (Salmo gairdneri, Richardson). J. Fish. Bio, 27; 583–592.

34.Li, D., Liu, Z., Xie, C. (2012). Effect of stocking density on growth and serum concentrations of thyroid hormones and cortisol in Amur sturgeon, (Acipenserschrenckii). Fish. Physiol. Biochem. 38; 511–520.

35.Miao, S. (1992). Growth and survival model of red tail shrimp (Penaeus pencillatus, Alock) according to manipulating stocking density. Bull.of the Ins. Zoo. Acade, 31; 1-8.

36.Montero, D., Izquierdo, M.S., Tort, L., Robaina, L.,Vergara, J.M. (1999). High stocking density produces crowding stress altering some physiological and biochemical parameters in gilthead seabream (Sparus aurata) juveniles. Fish. Physiol. Biochem, 20; 53–60.

37.North, B.P., Turnbull, J.F., Ellis, T., Porter, M.J., Migaud, H., Bron, J. (2006). The impact of stocking density on the welfare rainbow trout (Oncorhynchu smykiss). Aquac,255; 466-479.

38.Papoutsoglou, S.E., Karakatsouli, N., Pizzonia, G., Dalla, C., Polissidis, A., Papadopoulou-Daifoti, Z. (2006). Effects of rearing density on growth, brain neuro transmitters andliver fatty acid composition of juvenile white seabream (Diplodus sargus L.). Aquac. Res, 37;87–95.

39.Patriche, N., Pastruga. N. (2001). Biologie si reproducere artificiala. Ed. Ceres, Bucuresti, pp. 112-113.

40.Pickering, A.D., Pottinger, T.G. (1987). Crowding causes prolonged leucopenia insalmonid fish, despite interregnal acclimation. J. Fish. Biol., 30; 701-712.

41.Pottinger, T.G., Pickering, A.D. (1997). Genetic basis to the stress response: Selective breeding for stress-tolerant fish. In: Iwama, G.K., Pickering, A.D., Sumpter, J.P. and Schreck, C.B. (eds), Fish stress and health in aquaculture. Cambridge University Press, Cambridge, Pp;171-193.

42.Qinghui, A., Kangsen, M., Chunxiao, Z., Qingyuan,D., Beiping, T., Zhiguo, L. (2004). Effect of dietary vitamin C on growth immune response of Japanese Seabass (Lateolabrax japonicas). Aquac, 242; 489-500.

43.Rafatnezhad, S., Falahatkar, B., Tolouei, M. (2008). Effects of stocking density on haematological parameters, growth and fin erosion of great sturgeon (Huso huso) juveniles. Aquac. Res, 39; 1506-1513.

44.       Raymakers, C., Hoover, C. (2002). Acipen seriformes: CITES implementation from Range States to Consumer Countries. J. Appl. Ichthyol, 18; 629–638.

45.Refstie, T. (1997). Effect of density on growth and survival of rainbow trout. Aquac, 11; 329–334.

46.Ricker, W.E. (1979). Growth rates and models. Fish.Physiol, 8; 677-743.

47.Ronayi, A., Ruttkay, A., Varadi, L. (1989). Growth of Siberian sturgeon (Acipen serbaeri) and that of it’s both hybrids with Sterlet (Acipen serruthenus) in recycling system. Actes du Premier Colloque InternationalSur L’estrugeon, Bordeaux, CEMAGREF, p; 423-427.

48.Ronayi, A., Ruttkay, A., Varadi, L. (1990). Growth of Siberian sturgeon (Acipen serbaerii) and that of it’s both hybrids with Sterlet (Acipen serruthenus) in recycling system. Actes du Premier Colloque International Sur L’estrugeon, Bordeaux, 3-6 October 1989; Cemagref, p; 423-427.

49.Rotlland, J., Balm, P.H.M., Perez-Sanchez, J.,Wendelaar-Bongaand, S.E., Tort, L. (2001). Pituitary and internal function in gilthead sea bream (Sparus aurata L., Teleostei) after handling and confinement stress. General.Comp. Endo, 121; 333-342.

50.Ruane, N.M., Carballo, E.C., Komen, J. (2002). Increased stocking density influences the acute physiological stress response of common carp (Cyprinus carpio L.). Aquac.Res, 33;777-784.

51.Sangiao-Alvarellos, S., Guzman, N.J.M. (2005). Interactive effects of high stocking density and food deprivation on carbohydrate metabolism in several tissues of gilthead sea bream (Sparus auratua). Experiences Zoology. Part A: Comp. Exp. Bio, 303; 761–775.

52.Schram, E., Van der Heul, J.W., Kamstra, A., Verdegem, M.C.J. (2006). Stocking density–dependent growth of Dover sole (Soleas olea). Aquac, 252; 339–347.

53.Shi, X., Li, D., Zhuang, P., Zhuang, X., Nie, F. (2006). Effects of rearing density on digestibility, feeding rate and growth of juvenile amur sturgeon, (Acipen serschrenckii). Chinese J. Appl. Eco, (In Chinese),17; 1517–1520.

54.Steffens, W., Jannichen, H., Fredrich, F. (1990). Possibilities of sturgeon culture in central Europe. Aquac, 89;101-122.

55.Suresh, A.V., Lin, C.K. (1992). Effect of stocking density on water quality and production of red tilapia in a recirculates water system. Aquac. Engin, 11;1–22.

56.Tolussi, C.E., Hilsdorf, A.W.S., Caneppele, D., Moreira, R.G. (2010). The effect of stocking density in physiological parameters and growth of the endangered teleost species piabanba(Brycon insignis Steindachner, 1877). Aquac, 310; 221–228.

57.Vijayan, M.M., Leatherland, J.F. (1988). High stocking density affects cortisol secretion and tissue distribution in brook charr, (Salvelinus fontinalis). J. Endo, 124; 311-318.

58.Vijayan, MM., Ballantyne, J.S., Leatherland, J.F. (1990). High stocking density alters the energy metabolism of brook charr(Salvelinus fontinalis). Aquac, 88;371–381.

59.Wedemeyer, G.A. (1976). Physiological response of juvenile Coho salmon (Oncorhyn chuskisutch) and rainbow trout (Salmo gairdneri) to handling and crowding stress in intensive fish culture. J. Fish. Res. Board Canadian, 33; 2699-2702.

60.Wedemeyer, G.A. (1997). Effects of rearing conditions on the health and physiological quality of fish in intensive culture. In: Iwama GK, Pickering AD, Sumpter JP, Schreck CB (eds) Society for experimental biology seminar series, Cambridge University Press, Cambridge, 62; 35–71.

61.Weil, L.S., Barry, T.P., Malison, J.A. (2001). Fast growth in rainbow trout is correlated with a rapid decrease in post-stress cortisol concentrations. Aquac, 193; 373-380

62.Williot, P., Malison, L., Gessner, J., Arlatdi, G., Bronzi, P., Gulyas, T. (2001). Sturgeon farming in western europe: recent developments and perspectives. Aquatic. Living. Res, 14; 367-374.

63.Yang, D.G., Zhu, Y.J., Luo, Y.P., Zhao, J.H., Chen, J.W. (2011). Effect of stocking density on growth performance of juvenile amur sturgeon (Acipen serschrenckii). J.Appl. Ichthyol, 27; 541–544.

64.Yi Y., Lin, C.K., Diana, J.S. (1996). Influence of nile tilapia (Oreocromis niloticus) stocking density in cages on their growth and yield in cages and in ponds containing the cages. Aquac, 146; 205-215.

65.Yousefi, M., Abtahi, B., Kenari, A. (2011). Hematological, serum biochemical parameters, and physiological responses to acute stress of beluga sturgeon (Huso huso, Linnaeus 1785) juveniles fed dietary nucleotide. Comp. Clinic. Patho, 22;1-6.