تفسیر عالم مثال وتمثّل در تمهیدات عین القضات همدانی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 3، دوره 10، شماره 36، تیر 1397، صفحه 51-76   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رویا ربیع زاده¹؛ فاطمه حیدری^{* 2}

¹مربی دانشگاه آزاد واحد شهر قدس و شهریار،ایران.

²دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،کرج،ایران(نویسنده مسئول).

چکیده

عالم مثال یا عالم برزخ یکی از عوالم موجود درهستی است که حد فاصل بین عالم ماده وعالم عقول است و از زمان افلاطون تا کنون مورد بحث، استدلال واثبات گرفته است. این عالم از یک طرف شبیه عالم ماده است ، زیرا دارای مقدار وشکل است واز طرف دیگر شبیه عالم عقول است زیرا مجرّد از ماده و فاقد جسم است. عالم مثال ظرف ومحل بروز و ظهور تمثّل است ؛ تمثّل ، تصّور کردن صورتهای مثالی بدون تغییرماهیت درآنها است و تنها درعالم مثال امکان پذیراست. تمثّل از جمله مباحث مطرح شده در قرآن وحدیث است که به تبع آن درآثارعرفانی راه یافته است. تمثّل در باور عین القضات  بسیار پراهمیت است و کارکردهای متنوع ومتفاوتی دارد .تمثّل درمجموع راهی شگرف برای شناخت حق تعالی و حقایق عوالم وجود محسوب می گردد.

کلیدواژه‌ها

عین القضات همدانی؛ تمهیدات؛ عالم مثال؛ مُثُل؛ تمثّل

مراجع

1. قرآن کریم، با ترجمه وشرح واژگان از استاد ابوالفضل بهرام پور، انتشارات آوای قرآن، قم، 1382
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه وشهود درفلسفۀ سهروردی، انتشارات حکمت، چاپ پنجم، 1379.
3. ابن سینا، حسین بن عبدالله، رسائل ابن سینا، به اهتمام حامی ضیاءاولکن، 1423ق.
4. ابن عربی، محی الدین محمد ، فتوحات مکیه، ترجمه محمّد خواجوی، نشر مولی، تهران،1381.
5. ابن عربی، محی الدین محمد، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، شرح حسن زاده آملی، وزارت ارشاد، تهران، 1378.
6. -اسد پور،رضا واسماعیلی،اویس،عالم مثال در آثار علامه حسن زاده آملی وارتباط آن با تجسم اعمال،فصلنامه تخصصی فلسفه وکلام،شمارۀهشتم،ص152-180،پاییز 1392.
7. امام خمینی، شرح چهل حدیث، نشر آثار امام، تهران، 1376  .
8. پورنامداریان، تقی، رمز وداستانهای رمزی درادب فارسی، انتشارات علمی وفرهنگی، چاپ هشتم، تهران، 1391.
9. توماس، هنری، بزرگان فلسفه، ترجمۀ فریدون بهره ای، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهارم، تهران، 1382.
10. جامی ، نورالدّین عبدالرحمان ، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مقدمه وتصحیح وتعلیقات ویلیام چیتیک، پیشگفتار سید جلال الدّین آشتیانی، مؤسسۀ پژوهش حکمت وفلسفه ایران، تهران،1381.
11. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قران کریم،انتشارات اسراء، تهران، 1373.
12. جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم، نشر اسراء، قم، 1375.
13. حسن زاده آملی، حسن، ده رساله فارسی،انتشارات الف لام میم،قم، چاپ اول،1385.
14. دهخدا، علی اکبر، لغت نامۀ دهخدا، زیر نظر محمد معین وسید جعفر شهیدی، مؤسسۀ انتشارات وچاپ دانشگاه تهران، تهران، 1377.
15. راسل ، برتراند، تاریخ فلسفه غرب، ترجمۀ نجف دریابندی، انتشارات آوند اندیشه، چاپ نهم ، 1394.
16. راغب اصفهانی، حسین بن محمّد، مفردات الفاظ القران، به تحقیق ندیم مرعشلی، انتشارات مرتضوی، چاپ دوم،تهران،1376.
17. رضا نژاد ،غلامحسین، لطایف حکمت وعرفان در روابط خدا وانسان، انتشارات الزهراء، چاپ اوّل، تهران، 1381.
18. سبزواری، ملّا هادی، شرح منظومه، انتشارات ابن سینا، تهران، 1341.
19. سجّادی، سید جعفر، فرهنگ علوم عقلی کلامی، انجمن اسلامی حکمت وفلسفه ایران، چاپ اوّل، تهران، 1375.
20. سلطان بیرامی، اسمعیل،تمثّل فرشته در شکل انسان از دیدگاه علامه طباطبایی،نشریه قران شناخت،شماره دوم،سال ششم،ص 41-62،پاییز وزمستان 1392.
21. سهروردی، شهاب الدّین یحیی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح ومقدمه هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، تهران، 1380.
22. - صدر الدین شیرازی، محمّد بن ابراهیم( ملا صدرا)، الأسفار اربعه، ج هشتم، مقدمه وتصحیح وترجمه   محمد خواجوی، انتشارات مولی، چاپ دوّم ، تهران، 1383.
23. صدر الدین شیرازی، محمّد بن ابراهیم ( ملا صدرا)، شواهد الربوبیّه، ترجمه وتفسیر جواد مصلح، انتشارات سروش، چاپ دوّم، تهران ، 1375.
24. طباطبایی، محمّد حسین، المیزان، ج14، نشراعلمی، بیروت، 1393ق.
25. طبرسی،  فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج3و4و9،  نشردارالمعرفه، بیروت ،1402ق.
26. طبری، محمّد بن جریر، جامع البیان  عن تأویل القرآن، ج23، به کوشش صدقی جمیل ، نشر دار الفکر، بیروت، 1425ق.
27. طوسی ، محمّد بن حسن،  الأمالی، دارالثافه ، قم ، 1414ق.
28. - عین القضات همدانی، عبد الله محمّد، تمهیدات، مقدمه وتصحیح وتحشیه وتعلیق عفیف عسیران،    انتشارات اساطیر، چاپ اوّل، تهران، 1393.
29. غزالی، محمد، مجموعه رسائل الامام الغزالی،انتشارات دارالفکر،چاپ اول، بیروت ،1416ق.
30. غزالی ، محمد ، مکاشفة القلوب،  نشر دار الکتب العلمیه، بیروت ، 1402ق.
31. قونوی، صدر الدّین محمّد بن اسحاق، شرح الاربعین حدیثاً، محقق حسن کامل ییلماز، ناشر بیدار، قم، 1372.
32. فعّالی ، محمّد تقی، تجربۀ دینی و مکاشفۀ عرفانی،سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشۀ اسلامی، چاپ دوّم، تهران، 1385.
33. کاپلستون، فردریک چارلز، تاریخ فلسفه غرب ، 9جلد، ترجمۀ سید جلال الدّین مجتبوی، ، انتشارات علمی فرهنگی، چاپ چهارم، 1393.
34. کربن، هانری، ارض ملکوت، ترجمۀ سیّد ضیاء الدّین دهشیری، مرکز  ایرانی مطالعۀ فرهنگ ها،چاپ اوّل، تهران، 1358
35. لاهیجی، شیخ محمود، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح  وتعلیقات  محمّد رضا خالقی وعفت کرباسی ، انتشارات زوّار، چاپ سوم، 1372.
36. مایل هروی، نجیب، خاصیّت آینگی( نقد حال، گزارۀ آرا،وگزیدۀ آثار فارسی عین القضات)، نشر نی، چاپ اوّل، تهران، 1374.
37. مجلسی،  محمد باقر، بحار الانوار، ج 18،  نشر احیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق.
38. میبدی،  ابوالفضل رشید الدین، کشف الاسرار، به کوشش حکمت، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1361.
39. نسفی، عزیزالدّین ، الانسان الکامل، به کوشش ماریژان موله، انیستیتو ایران وفرانسه، تهران، 1350.
40. هاشمی،سید مرتضی ونعمتی،محمود،بررسی حیله تمثل در تمهیدات عین القضات،نشریه مطالعات عرفانی،شماره بیست وچهار،ص181-201 ،پاییز وزمستان 1395.