ارزیابی امکان بروز اثرات غیرسرطانی کادمیوم، نیکل، سرب، کروم و روی ناشی از مصرف ماهی شیربت (Barbus grypus) در شهرستان ماهشهر

فصلنامه زیست شناسی جانوری

مقاله 4، دوره 10، شماره 4، شهریور 1397، صفحه 33-43   

نوع مقاله: مقالات پژوهشی

نویسندگان

مهدی سالمی^{* 1}؛ زهرا سیاحی²

¹گروه محیط زیست، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

با افزایش توسعه، تکنولوژی و تولید متنوع مواد شیمیایی مورد نیاز در صنعت، کشاورزی در دهه­های اخیر به صورت فزاینده­ای گسترش یافته است به طوری که با افزایش جمعیت، فعالیت­های صنعتی و کشاورزی ورود آلاینده­ها به محیط زیست افزایش یافته است. این تحقیق در سال 1395 با هدف ارزیابی امکان بروز اثرات غیرسرطانی فلزات سنگین ناشی از مصرف ماهی شیربت مردم شهر ماهشهر در فصل تابستان انجام شد. در این پژوهش نمونه­های ماهی مورد نیاز از صید روزانه صیادان بندر ماهشهر در سال 1395 تهیه شدند. نمونه­گیری به صورت تصادفی از بین ماهیان صید شده و آماده عرصه به بازار صورت گرفت که  26 نمونه استفاده شد. بعد از زیست سنجی، بافت عضله نمونه­ها جداسازی و هضم شیمیایی نمونه انجام شد و با استفاده از دستگاه جذب اتمی (Ultima2c) میزان غلظت فلزات کادمیوم، نیکل، سرب، کروم و روی عضله  اندازه گیری گردید و براساس جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه نسبت خطر فلزات سنگین تعیین شد. نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین غلظت کادمیوم و نیکل، سرب، کروم و روی در عضله ماهی شیربت به ترتیب 848/2، 933/1، 23.3، 045/0 و 93/23 میلی­گرم وزن خشک بود که این میزان فلز کادمیوم، نیکل، سرب بالاتر از حد استاندارد تعیین شده توسط سازمان­های معتبر جهانی مانند WHO،FAO ، MAFF و FDA هستند. بر اساس نتایج حاصل از این مطالعه، نسبت خطر (HQ) کادمیوم بالاتر از 1 (10/1)، نیکل پایین تر از 1(82/0)، سرب بالاتر از1(99/9)، کروم پایین­تر از 1 (019/0) و روی بالاتر ازیک (25/10) بود که براین اساس مصرف ماهی شیربت این منطقه خطر حادی برای مصرف­کنندگان از نظر میزان فلزات سنگین در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی؛ ماهشهر؛ فلزات سنگین؛ ماهی شیربت؛ Barbus grypus

مراجع

-پذیرا ع.، خسروی فردا.،  1394. مقایسه تجمع زیستی فلزات سنگین  نیکل وکادمیوم  دربافت  عظله  دو گونه ماهی شیر (  Scomberomorus Commerson ) وقباد (Scoomberomorus Guttatus ) در بندر بوشهر. مجله  علمی – پژوهشی  زیست شناسی دریا ، جلد 7، شماره 4، صفحات79- 89.

2-پورباقر ه.، حسینی س.، خراسانی ن.، حسینی م.، دلفیه پ.، 1392، مقدار  فلزات سنگین درعضله  میگوی سفید هندی  Fennerpenaeus indicus) ). نشریه شیلات ، مجله منابع طبیعی ایران ، دوره 67، شماره 1، صفحات 13 – 24. 

3-پروانه م.، خیرورن.، نیک پور ی.، نبوی م.، 1390. غلظت فلزات سنگین درماهی کفشک گرد Euryglossa orientalis)  ) و رسوبات خور موسی در استان خوزستان . مجله علمی  شیلات ایران . دوره 20 ، شماره 2 ، صفحات 17 – 26.

4-خوشناموند  م.، کبود وند پورش.، غیاثی ف.، 1389. پایش جیوه  تجمع یافته دربافت های مختلف ماهی کپور نقره ای (Hypophthalmichthys  militrix دریاچه سد قشلاق سنندج. فصلنامه علمی –پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران ، دوره سوم ، شماره سوم ، صفحات291- 298.

5-دهقانی م.، 1395. ارزیابی غلظت فلزات سنگین ( سرب، کادمیوم، کرم، مس، کبالت و روی) در ماهیان خوراکی تالاب بین المللی خورخوران، فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب دانشگاه آزاد اسالمی واحد اهواز، سال هشتم ، شماره 92 ، صفحات 23-55.

6-زارع  رشکوئیه م.، حمیدیان ا.، هادی پور ب.، اشرفی س.، 1395. بررسی تجمع زیستی فلزات سنگین مس ، کادمیوم  وآرسنیک  در رسوب وآبزیان سد خدا آفرین ،  نشریه دامپزشکی  در پژوهش وسازندگی ، شماره 110، صفحات 73 -80.

7-سنجر ف.، جواهری م.، عسکری ساری  ا.، 1388. اندازه گیری ومقایسه فلزات سنگین (سرب و کادمیوم  درعضله وپوست ماهی زمین کن دم نواری Platycephalus indicus) ) منطقه صیادی بندر ماهشهر، زیست شناسی دریا( بیولوژی دریا)، دوره 1 شماره 4 ، صفحات 35-46.

8-سینکاکریمی م.، پورخباز ع.، حسنپور م.، قاسمپوری م.، تعیین میزان فلزات در بافتهای اردک سرسبز (Platyrhynchos  Anas)  وارزیابی خطر غذایی ناشی از مصرف آن در سواحل جنوب شرقی دریای خزر. فصلنامه علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب- دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز سال پنجم ، شماره 18 ، صفحات90-79.

9- شجاعی زاده م.، دریجانی ر.، حیدری ف.، 1392. بررسی رابطه اقلیم وپدیده گردوغبار ( مطلعه موردی : شهرستان ماهشهر- دومین  کنفرانس بین المللی مخاطرات محیطی ،صفحات 1-10.

10-قربانی رنجبری ع.، قربانی رنجبری ن.، قربانی رنجبری ز.، مرحمتی زاده م.، چراغی .، 1391. بررسی میزان سرب ، جیوه وکادمیوم در اندام های  ماهی شیربت (Barbus grypus)  و بیاح (Liza abu ) بومی رودخانه کارون منطقه اهواز درسال 1389. بهداشتی موادغذایی،  دوره  2 ، شماره 4، صفحات53- 101.

11-کلانی ن.، ریاضی ب.، کرباسی ع.، معطر .، 1393. بررسی فلزات سنگین (آرسنیک ، سرب ، کادمیوم ، کروم  ونیکل ) درعضله کفال پوزه باریک (Liza Saliens ) وارزیابی خطر بهداشتی ناشی از مصرف آن برای انسان . مجله آبزیان وشیلات، دوره 55 ، شماره 17، صفحات 65- 79.

12-کیانی و.، فرهنگی م.، خراسانی ن.، پورکاسمانی م.، 1391. ارزیابی Lc50   فلزات سنگین ، روی ، مس وجیوه درماهی گامبوزیا( Gambusia holbrooki)، مجله پژوهش های محیط زیست، سال 3 ، شماره 6 ، صفحات 57 تا 64.

13- مصداقی نیا ع.، ناصری س.، هادی م.،1395. ارزیابی ریسک سرطانزایی ونسبت خطر غر سرطانزایی کروم در آب های آشامیدنی بطری شده در ایران . مجله سلامت ومحیط زیست، دوره نهم ، شماره سوم ، صفحات 347- 358.

14-مشروفه  ع .، ریاحی ع.، محمد پور ک.،1392. غلظت کادمیوم ، نیکل، وانادیوم  وروی درعضله وخاویار تاسماهی ایرانی (Acipenser  persicus ) با تاکیدد برارزیابی ریسک ناشی از مصرف عضله . فصلنامه  علمی – پژوهشی  انجمن علمی  بهداشتی محیط ایران ، شماره سوم، صفحات407 – 416.

15.Arizhibowa F., 2013. Human Health Risk Assessment of Heavy Metal Bioaccumulationin NileTilapia Oreochromisniloticus from Lake Chivero, Zimbabwe. Biological Sciences Seasonal dynamics in a newly-created subtropical wetland lake. Journal Wetland ecology and management, 102(6): 133-42.

Bottom of Form

16.Amartey E., Adjei C., Quashie F., Duodu G., Bentil N., 2011. Determination of heavy metals concentration in hair Pomades on the Ghanaian market using atomic absorption spectrometry technique. British Journal of Pharmacology and Toxicology, (2):192-8.

17. Abdel A.S., Dkhil M.A., Quraishy S., 2011. Bioaccumulation of some heavy metals in tilapia fish relevant to their concentration in water and sediment of Wadi Hanifah. African Journal Biotechnology, 10(13): 2541–2547

18.Cheraghi M., Noryny M., 2010. Risk assessment of cadmium resulting from consumption of the fish Barbus grypus  Arvand River. Journal of Ecobiology Wetland, 34(5):75-82.

19. Collings S.E., Johnson M.S., Leach R.T., 1996. Metal contamination of Angler-caugh fish from the Mersey estuary. Marine Environmental Research, 41(3): 281-297.

20.Eisler R., 1985. Cadmium hazards to fish,wildlife and invertebrates:a synoptic rewiew.US fish and wildlife service. Washington; May. Report No. LBNL2356.

21.FAO, Food and agriculture organization of united nation,The state of world fisheries and aquaculture. RomeItaly, 2010. Report No: ISSN 1020-5489.

22. Food and Agriculture Organization. FAOSTAT. Statistical databases. Available from: http://faostat.fao.org. Accessed 2007. Apr 26.

23.Ghanbari F., Nasrinnhad  N.A., Khajeheian  M.R., Obeidi R., Farashbandi  M., 2015. Accumulation of trace metals in the muscle tissues of tiger tooth crooker in Persian Gulf. Journal International of Biosciences, 6(5):17-7.

24.Hosseini Alhashemi A.,  Hassanzadeh Kiabi B.,  Karbassi A.R., 2012. Bioaccumulation of trace elements in water, sediment, and six fish species from a freshwater wetland. Iran Microchemical Journal, 42(7):1-5.

25.Hosseini S., Mahboobi  Soofiani N.,  Hosseini S.V., 2011. Risk assessment of mercury due to consumption of kutum of the Caspian Sea (Rutilus frisii kutum) in Mazandaran Province. Iranian Journal of Natural Resources, 3(64): 243-57.

26. Howd R., Brown J., Fan A., 2004. Risk assessment for chemicals in drinking water: estimation of relative source contribution. Baltimore, Maryland: The Society of Toxicology.

27. Iranian fisheries organization. 2012. The Iranian Fisheries Statistical Year book.

28. JECFA Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives. 2000. Safety evaluation of certain food additives and contaminants. WHO Food Additives Series, 44(7): 273–312.

29.Moghdani J., Faeli F., Neamadeh F., Irani M., Jamei M., Dashtianeh M., 2015. Distribution of metals (lead.Vanadium, Nickel, Selenium) in the tissues of benthic fish, oriental sole, from two sites of persian Gulf. Journal of Scientific Research and Devlopment, 2(5): 61-5.

30. National Environmental Policy Institute. Assessing the bioavailability of metals in soil for use in human health risk assessments. Washington DC: National Environmental Policy Institute; 2000.

31. Pourang N., Nikouyan A., Dennis J.H., 2005. Trace element concentrations in fish, surficial sediments and water from northern part of the Persian Gulf. Environmental Monitoring and Assessment, 3(1): 109: 293–316.

32.Spry D.J., 1991. Metal bioavilability and toxicity to fish in low alkalinity lakes :a critical review. Journal Environment Pollution, 4(71): 243-304.

33.Teodorovic I., Djukic N., Maletin S., Miljanovic B., Jugovac N., 2000. Metal pollution index: proposal for fresh water monitoring based on trace metal accumukation in fish. Tiscia, 32(4): 55-60.

34. United States Environmental Protection Agency (USEPA). Guidance for assessing chemical contaminant data for use in fish advisories. Volume 2. Risk assessment and fish consumption limits; 3rd ed. Washington. Publication.2000. No. EPA 823-B-001-008.

35. WHO. 1996. Health criteria other supporting information. In: Guidelines for Drinking Water Quality. 31–388.