هیت و آثار حق ارتفاق دولت در املاک خصوصی در حقوق ایران

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 2، دوره 10، شماره 38، اسفند 1396، صفحه 29-56   

چکیده

یکی از ضرورت‌‌های عصر حاضر اجرای پروژه‌‌های عمومی ‌و ارائه خدماتی می‌باشد که گاهی با حقوق اشخاص خصوصی تزاحم پیدا می‌کند. نظر به اینکه دولت در اجرای پروژه‌‌های عمومی ‌نیاز به استفاده از املاک خصوصی افراد دارد، رویکرد‌های متفاوتی در رابطه با این موضوع ایجاد شده است که یک رویکرد سعی در حل موضوع با شناسایی حق ارتفاق برای دولت در املاک خصوصی به نحو بلاعوض و مجانی داشته و رویکرد دیگر ضمن رد چنین حقی برای دولت، تکلیف به پرداخت خسارت وارده به اشخاص خصوصی را ضروری می‌داند. آنچه که حق ارتفاق دولت در املاک خصوصی را با پیچیدگی روبرو می‌کند، وجود حقوق عمومی‌ و قواعد آمره جهت حفظ منافع عمومی ‌‌از یک سو و وجود قواعد حقوق خصوصی در جهت حفظ حقوق اشخاص از سوی دیگر می‌باشد  که نوعی تعارض به وجود می‌آورد. در مقام حل این تعارض و روشن شدن موضوع، قوانین قبل از انقلاب و قوانین و رویه‌‌های بعد از انقلاب مورد بررسی قرار داده شده است که نشان می‌دهد بعد از انقلاب با توجه به مطابقت قوانین با شرع، این تعارض به طور مناسبی رفع شده است به طوری که هم دولت و نهاد‌های وابسته به آن خدمات عمومی‌ را بتوانند به خوبی ارائه بدهند و منافع عمومی‌‌ را تامین کنند و هم خسارت اشخاص خصوصی پرداخت شود.

کلیدواژه‌ها

حق ارتفاق؛ حقوق و تکالیف دولت؛ تملک؛ تصرف بلاعوض؛ ولایت و اعمال حاکمیت؛ جبران خسارت؛ ملک خصوص