الگوی گسترش کالبدی- فضایی شهر با استفاده از مدل آنتروپی شانون (نمونه موردی: شهر سریش آباد)

آمایش محیط

مقاله 1، دوره 11، شماره 41، شهریور 1397، صفحه 1-22   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

امیر رحمانی^{* 1}؛ محمد رحمانی²

¹(مدرس گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان)

²(استادیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان)

چکیده

الگوی رشد و توسعه‌ی کالبدی شهر به‌عنوان الگوی فضایی فعالیت های انسان، در برهه‌ی خاصی از زمان تعریف می شود و به دو دسته‌ی گسترش افقی و الگوی شهرفشرده تقسیم می گردد. شناخت الگوی توسعه‌ی کالبدی شهر به منظور هدایت آن در راستای توسعه‌ی پایدار شهری امری اساسی است، به‌طوری‌که بحث اصلی در تلاش برای متوقف کردن استفاده نادرست از زمین، این است که آیا کاربری زمین یا سیاست‌های استفاده از زمین عامل اصلی رشد پراکنده شهرها هستند یا رشد جمعیت نیروی غالب است؟ از طرف دیگر در دهه های اخیر شهرها به شکلی بی برنامه رشد نموده و محدوده‌های شهری در مدت کوتاهی به چندین برابر وسعت اولیه‌ی خود رسیدند؛ این معضل به الگوی گسترش افقی شهری معروف گردیده و منشاً بسیاری از مشکلات در شهرهای کشورهای در حال توسعه شده است. از آنجایی که شهرسریش‌آباد نیز در طول سال های اخیر رشدی نامتوازن و پراکنده داشته است، محقق در این پژوهش با بهره گیری از مدل آنتروپی شانون به تحلیل چگونگی گسترش این شهر پرداخته است. روش پژوهش، تحلیلی- تطبیقی و به‌صورت مطالعه‌ی اسنادی بوده و جهت بررسی بیشتر موضوع به مشاهده‌ی مستقیم و غیرمستقیم پرداخته است. نتایج نشان می دهد شهرسریش‌آباد طی سال های 95-1390 به‌صورت پراکنده رشد نموده و دچار رشد بی‌قوارگی(اسپرال) شهر شده است، بر این اساس الگوی رشد فشرده(عمودی) به‌عنوان الگوی توسعه‌ی آتی شهر با در نظر گرفتن رشد سایر کاربری ها با کاربری مسکونی و ایجاد مجتمع های مسکونی در نواحی کم تراکم، پیشنهاد می گردد.

کلیدواژه‌ها

الگوی گسترش کالبدی- فضایی؛ مدل آنتروپی شانون؛ شهرفشرده؛ شهر سریش آباد؛ استان کردستان

مراجع

 

1. ابراهیم زاده، ع. رفیعی، ق. 1388. تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی – فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن و ارائه گسترش مطلوب آتی آن. مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 69، 138-123.
2. باستیه، ژان. درز، برنارد. 1382. شهر، ترجه دکتر علی شریعتی، چاپ دوم، تهران، دانشگاه هنر، ص241.
3. جنگجو، ش. 1388. خلاصه مباحث کارشناسی ارشد شهرسازی، چاپ اول، نشر پردازش، ص736.
4. حبیبی، م. 1386. از شار تا شهر، چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران، صص157-155.
5. حکمت نیا، ح. موسوی، م. 1385. کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات علم نوین، ص129.
6. رهنما، م. عباس زادگان، غ. 1387. اصول، مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
7. زیاری، ک. 1389. برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه تهران، ص3.
8. شیعه، ا. 1387. کارگاه برنامه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، ص8.
9. شیعه، ا. 1389. مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، ص4.
10. قنبری، ا. و همکاران. 1395. تحلیل روند رشد و توسعه ناموزون شهرهای میانه اندام در ایران(مطالعه موردی: شهر مرند آذربایجان شرقی)، فصلنامه آمایش محیط، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر، دوره 9، شماره 33، 93-71.
11. ضمیری، م و همکاران. 1392. تحلیلی بر شکل و روند توسعه فضایی و کالبدی شهر بجنورد در دهه 1380. فصلنامه آمایش محیط، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر، دوره 6، شماره 23، 180-167.
12. لینچ، ک. 1381. تئوری شکل شهر، ترجمه سیدحسین بحرینی،‌ موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران ص58.
13. محمودی خوشرو، ا. قاسمی، ع. 1389. بررسی کارایی شهرداری استان کردستان با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها(DEA)، فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، شماره 13.
14. مرکز آمار ایران. 1395. سالنامه آماری استان کردستان، دفتر آمار و اطلاعات استانداری کردستان.
15. مشهدی زاده دهاقانی، ن. 1381. تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 419-388.
16. ملکی، ا. عزیزی، ب. 1393. تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر پاوه با تاکید بر عوارض ژئومورفولوژی. فصلنامه آمایش محیط، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر، دوره 7، شماره 27، 142-121.
17. مهدی، ح. و همکاران. 1389. تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی – فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، شماره 3، 18-1.
18. مهندسین مشاور پرویس شهر معماری و شهرسازی. 1385. طرح جامع و تفصیلی شهر سریش آباد، جلد یک.
19. نیوتن، پ. 1383. شکل شهری و کارکرد زیست محیطی در کتاب شکل پایدار شهری، ترجمه مراد مسیحی، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
20. یار احمدی، ا. 1387. به سوی شهرسازی انسانگرا، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، ص8.
    1. Glaster, G et.al. 2001, “wrestling sprawl to the ground defining and measuring an Elusive concept”, Housing policy debate, volume 12, issue 4.
    2. Hadly, C.C. 2000. “Urban Sprawl: Indicator, Causes and Solutions”,www.city.bloomington.In.us/planning/edv/ec/index/html.
    3. Hess, G.R. 2001. “Just what is Sprawl Anyway?” www.4.ncsuedu/grhess.
    4. Zhang, T. 2000. ”Land Market Forces and Government’s Role in Sprawl”, Cities, Vol.17, No. 2.