مکان یابی دفن پسماند در نقاط شهری به روش تحلیل شبکه ای(ANP) مطالعه موردی: شهرستان گناباد

آمایش محیط

مقاله 2، دوره 11، شماره 41، شهریور 1397، صفحه 23-46   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

نجمه وفادوست^{* 1}؛ جواد میکانیکی²

¹(دانشجوی دکتری، دانشگاه فردوسی مشهد)

²دانشیار دانشگاه بیرجند

چکیده

 
برای اطمینان از رعایت ضوابط محیط زیست و رعایت اهداف توسعه پایدار و نیز جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، مکان یابی مراکز دفن بهداشتی زباله و دستیابی به اهداف توسعه پایدار امری ضروری به نظر می رسد. منطقه مورد مطالعه، شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی می باشد و دارای سه نقطه شهری(گناباد-کاخک- بیدخت) می باشد که دفن پسماند شهری درنزدیکی دو شهر گناباد و کاخک صورت می گیرد. هدف این تحقیق ارائه مکان های بهینه و مطلوب جهت دفن پسماند شهری در شهرستان گناباد می باشد. بگونه ای که با ارائه نتایج مناسب، بتوان در زمینه مسائل و خطرات زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی و... در منطقه مورد مطالعه تا حدودی موثر باشد و نقاط شهری را به بخشی از توسعه پایدار که مبتنی بر مسائل زیست محیطی می باشد، رهنمود نماید چرا که مرحله اول مدیریت پسماندهای شهری، مکان یابی درست آنها می باشد. از اینرو برای انجام این پژوهش مهم ترین شاخص های بکارگرفته شده جهت مکان یابی عبارتند از: فاصله از منابع آب، پوشش گیاهی، بافت خاک، ارتفاع، شیب، فاصله از راههای ارتباطی، فاصله از گسل، فاصله از نقاط جمعیتی. لایه ها و داده ها براساس فرآیند تحلیل شبکه ای(ANP) وزن دهی شده و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) محل های مناسب دفن پسماند نقاط شهری مشخص گردید. سپس نقشه نهایی مدل ANP پس از تشکیل شبکه و محاسبه وزن ها ازطریق جمع متوالی لایه های استاندارد شده بدست آمده و نقشه حاصله در 4 پهنه (کاملا مناسب، مناسب، نسبتا مناسب و نامناسب) طبقه بندی شد. روش تحقیق بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی و بر مبنای هدف کاربردی و تحقیقاتی می باشد و برای جمع آوری اطلاعات از دو روش اسنادی و میدانی- پیمایشی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مکان دفن پسماند شهر گناباد با معیار های محیطی منطبق بوده و نیاز به جابجایی ندارد اما محل دفن پسماند شهر کاخک در وضعیت نامناسب قرار دارد و در درازمدت اثرات مخربی برمحیط زیست و سلامت جامعه انسانی در پی خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

مکان یابی؛ پسماند شهری؛ گناباد؛ تحلیل شبکه ای(ANP)

مراجع

 

1. اسلامی، غ.(1381) مواجهه با مشکلات و توسعه درونزا، نشریه صفه، شماره34، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
2. اسماعیل زاده، ح، حیدری، م.(1395)، راهبرد بهینه پایدارسازی محیط زیست شهری محمود آباد، مجله آمایش محیط ملایر، شماره32، 125-150.
3. پاپلی یزدی، م.(1387)،مدیریت روستایی در ایران،انتشارات سمت.
4. پاگ، س.(1383) شهرهای پایداردر کشورهای در حال توسعه ،مترجم محرم نژاد، ناصر،حداد تهرانی، تهران، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهر سازی و معماری.
5. پورخباز،ح. پورخباز، ع. جوانمردی، س.(1390) سیستم مدیریت دفع وبازیافت مواد زایدجامد شهری، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.
6. پناهنده، م و ارسطو،ب . قویدل، ا و قنبری، ف.(1388). کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی جایگاه دفن پسماند شهر سمنان، مجله سلامت و محیط، شماره4، 283-276.
7. چوبانگلوس، ج. تیسن، ه. ویجیل، س (1388) مدیریت جامع پسماند، مترجمان: نعمت الله جعفرزاده حقیقی فرد، کامیار یغماییان، محمد حسینی، حمیده بهرامی، جلد دوم، انتشارات خانیران.
8. خاتمی، ه. حاج منوچهری، د. (1387)راهنمای فنی دفع مواد زائد خطرناک، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
9. رهنمایی، م. شاه حسینی، پ. (1383) فرایند برنامه ریزی شهری در ایران، انتشارات سمت، چاپ چهارم.
10. عنابستانی، ع. جوانشیر، م. (1393)، تکنیک ها ومدل های مکان یابی کاربری اراضی در سکونتگاه های روستایی، چاپ اول، تهران.
11. فرج زاده اصل، م.(1384) سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در برنامه ریزی توریسم، انتشارات سمت، چاپ اول.
12. فرجی سبکبار،ح و سلمانی،م و فریدونی، ف، کریم زاده،ح. رحیمی،ح.(1389). مکان یابی محل دفن بهداشتی زباله روستایی با استفاده از مدل فرآیند شبکه ای تحلیل(ANP): مطالعه موردی نواحی روستایی شهرستان قوچان، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دروه14، شماره1،149-126.
13. لطفی، ح. ایرانخواه، س، دشتی، ر. (1389)، ارزیابی مراکز فرهنگی و ورزشی به جهت مکانیابی با استفاده از GIS، مجله آمایش محیط ، شماره 10، 43-72.
14. موسوی، ع. طالشی، م. (1392)، حقوق و قوانین روستایی،چاپ اول، جلد1، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاریهای کشور.
15. ولی سامانی، ج. دلاور، م (1389) کاربرد فرآیندتحلیل شبکه ای در الویت بندی ساختگاه های پرورش میگو، تحقیقات منابع آب ایران، شماره 2.

 

1. Saaty, T. L. (1980). the  analytical  hierarchical process:  planning, priority setting resource allocation. Mc Graw – Hill.press, NewYork.
2. Scout .Allen Jan, City,Rivers of the world, Translation, pantea Lotfe Kazemy ,thran publication processing and urban planning.
3. Şener, B., Süzen, M.L., & Doyuran, V., 2006. Landfill site selection by using geographic information systems. Environmental Geology, 49(3), 376-388.
4. Siddiqui, M.Z., Everett, J.W., & Vieux, B.E., 1996. Landfill siting using geographic information systems: a demonstration. Journal of environmental engineering, 122(6), 515-523.
5. Sumathi, V.R., Natesan, U., & Sarkar, C., 2008. GIS-based approach for optimized siting of municipal solid waste landfill. Waste management, 28(11), 2146-2160.
6. Vastava, Shy and nathawat.(2003). selection of potential waste disposal sites around Ranchi urban complex using remote sensing and GIS techniques, urban planning, map Asia conference, 53-65.