نقش طبقه متوسط جدید در بی ثباتی سیاسی ایران در عصر پهلوی دوم

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 7، دوره 5، شماره 16، مرداد 1397، صفحه 145-161   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید جهانگیری^{* 1}؛ ابوالقاسم طاهری²؛ علیرضا ازغندی²؛ احمد ساعی³

¹دانشجوی دکترای تخصصی علوم سیاسی گرایش مسائل ایران واحد علوم و تحقیقات تهران

²استاد علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات تهران

³دانشیارعلوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

انقلاب اسلامی ایران را می‌توان یکی از مهم ترین پدیده‌های قرن بیستم دانست. در روابط سیاسی- اجتماعی جوامع مدرن، نقش‌پذیری طبقه متوسط جدید در مشارکت‌های سیاسی، فرهنگی جامعه نکته‌ای قابل کتمان می‌باشد. این طبقه، کانون فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی در درون جامعه شهری جدید است و این در حالی است که طبقه متوسط جدید به لحاظ جایگاه اجتماعی و اقتصادی بینابینی خود گرفتار حفظ موقعیت و تراکم و انباشت نا‌محدود ثروت نیست و به خاطر موقعیت‌های شغلی خود بار اصلی انقلاب‌ها، تحولات و اصلاحات آن را بر دوش دارد. تلاش رژیم پهلوی برای حفظ نظام سیاسی پدرشاهی نوین خود که عملاً با مشارکت طبقات اجتماعی منافات داشت و ورود اکثر کشورهای جهان در عرصه توسعه و نوسازی که موجب برانگیختن احساس جمعی طبقه متوسط جدید در ایران گردید رژیم را با معضلات خاصی مواجه ساخت و عملا حکومت را واداشت تا در برخورد با طبقات اجتماعی سیاست دوگانه‌ای اتخاذ نماید و به مهار و کنترل طبقات اجتماعی اقدام نماید.در همین راستا روند نوسازی که در دوران پهلوی دوم تشدید گردید، بی‌توجهی به طبقه متوسط جدید در روند عملکرد حزب رستاخیز در بیگانه سازی هرچه بیشتر این طبقه از حکومت و ساختار پدرشاهی نوین قدرت که با ظهور و قدرت‌یابی طبقه متوسط جدید مخالف است.

کلیدواژه‌ها

انقلاب اسلامی؛ پهلوی؛ طبقه متوسط جدید؛ امام خمینی(ره)

مراجع

1.    اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران دوره قاجاریه. تهران: انتشارات زمینه.
2.    آبراهامیان، یرواند (1378). ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس‌آوری و محسن مدیرشانه‌چی، تهران: نشر مرکز.
3.    آل‌احمد، جلال (1341). غرب زدگی. تهران: انتشارات قلم.
4.    پزشکی، محمد، حسینی‌زاده، سید محمدعلی، حقیقت، سید صادق، فراتی، عبدالوهاب، و ملکوتیان، مصطفی (1381). انقلاب اسلامی و چرایی و چگونگی رخداد آن. قم: دفتر نشر معارف.
5.    دیلیپ، هیرو (1386). ایران در حکومت روحانیون. ترجمه محمد‌جواد یعقوبی دارابی، تهران: انتشارات باز.
6.    زارع، عباس (1379). آخرین انقلاب قرن. چاپ اول، قم: دفتر نشر معارف.
7.    طاهری، حبیب‌الله (1369). انقلاب و ریشه‌ها. چاپ اول، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
8.    طلوعی، محمود (1370). داستان انقلاب. چاپ اول، تهران: نشر علم.
9.    عمید زنجانی، عباسعلی (1372). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات کتاب طوبی.
10.    عیوضی، محمدرحیم، و هراتی، محمدجواد (1391). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
11.    فارسی، جلال‌الدین (1368). فلسفه انقلاب اسلامی. چاپ اول، تهران: انتشارات امیر کبیر.
12.    فوران، جان (1392). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی. ترجمه احمد تدین، تهران: موسسة خدمات فرهنگی رسا.
13.    مقصودی، مجتبی، عیوضی، محمدرحیم، امینی، علی‌اکبر و دیگران (1386). تحولات سیاسی اجتماعی ایران 57-1320. چاپ چهارم، تهران: انتشارات روزنه.
14.    ملکوتیان، مصطفی (1393). زمینه‌ها، عوامل و بازتاب جهانی انقلاب اسلامی ایران رهیافت فرهنگی. چاپ چهارم، قم: دفتر نشر معارف با همکاری سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
15.    منصوری، جواد (1392). آشنایی با انقلاب اسلامی. چاپ نهم، قم: دفتر نشر معارف.
16.    نصری، محسن (1391). ایران؛ دیروز، امروز، فردا. چاپ ششم، قم: دفتر نشر معارف.