جایگاه منابع انرژی خاورمیانه در راهبرد سیاست خارجی چین در دوران پسا جنگ سرد (مطالعه موردی ایران و عربستان سعودی)

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مقاله 5، دوره 5، شماره 16، مرداد 1397، صفحه 89-120   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمدرضا آدابی¹؛ داوود کیانی^{* 2}؛ ماشالله حیدرپور³

¹دانشجو

²گروه علوم سیاسی دانشسکده علوم انسانی دانشگاه ازاد قم

³عضو هیئت علمی / دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

چکیده

منطقه خاورمیانه از مناطق پُراهمیت جهان است که از زمان های بسیار دور مورد توجه قدرتهای جهان بوده است. ویژگی بارز این منطقه برخورداری از ذخائر بزرگ نفت و گاز است. اما موضوعی که در سده بیستویکم پُررنگ شده است، خیزش چین و تلاش این کشور آسیایی پس از گذراندن دوره اصلاحات برای حضور پویا و مؤثر در مناطق استراتژیک جهان از جمله خاورمیانه است و چون این کشور برای رشد اقتصادی خود به منابع انرژی این منطقه نیازمند است، میکوشد از راههای گوناگون از جمله برقراری روابط گسترده با کشورهای این منطقه نفوذ خود را در آن افزایش دهد. براین‌اساس، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش میباشد که چرا در چند دهه گذشته روند حضور چین در خاورمیانه بیشتر شده است؟ مقاله پیش روی که بر روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر چارچوب نظری وابستگی متقابل پیچیده استوار است، این فرضیه را در پاسخ به سؤال اصلی خود مورد آزمون قرار داده است که: افزایش اتکا اقتصاد چین به واردات سوخت‌های فسیلی بدلیل نیاز روزافزون این کشور به انرژی خاورمیانه در جهت توسعه اقتصادی و صنعتی؛ متغیر اصلی تحول تدریجی سیاست چین در قبال خاورمیانه بالاخص با دو کشور غنی و سرشار از انرژی ایران و عربستان سعودی، از اصل عدم مداخله به سیاست گسترش تعاملات اقتصادی- سیاسی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

خاورمیانه؛ چین؛ امنیت انرژی؛ ایران؛ عربستان سعودی

مراجع

1.    اخوانکاظمی، مسعود (۱۳۸۴). انرژی و امنیت: دیدگاه آسیایی، مجموعه مقالات سمینار بین‌المللی انرژی و امنیت: دیدگاه آسیایی. به کوشش عباس هدایتی. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
2.    ترابی، قاسم (1390). مقایسه انرژی چین و آمریکا: با تأکید بر منطقه خاورمیانه. فصل‌نامه مطالعات منطقه‌ای: اسراییل شناسی-آمریکا شناسی، 41، 40-1.
3.    سیف‌زاده، حسین (۱۳۸۴). نظریه‌ها و تئوری‌های مختلف در روابط بین‌الملل. فردی- جهانی‌شده: مناسبت و کارآمدی. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه.
4.    شریعتی‌نیا، محسن (1386). سیاست خاور‌میانه‌ای چین. فصل‌نامه سیاست خارجی، 21(3)، 682-663.
5.    طاهری، ابوالقاسم، و ترابی، قاسم (۱۳۹۰). اقدامات و سرمایه‌گذاری چین در عرصه بازار انرژی. فصل‌نامه تخصصی علوم سیاسی، ۱۴، 88-61.
6.    Alhajji, A. F. (2007). What is energy security? definitions and concepts, middle east economic survey. Oil, Gas & Energy Law Journal, 45.
7.    Auerswald, D. P. (2006). Deterring nonstate WMD attacks. Political Science Quarterly, 121(4), 543-568.
8.    Betts, Richard (2002). The Soft underbelly of American Primacy Tactical Advantages of Terror. Political Science Quarterly, 117(1), 543-568.
9.    Bilgin, M. (2009). Geopolitics of European natural gas demand: Supplies from Russia, Caspian and the Middle East. Energy Policy, 37(11), 4482-4492.
10.    Blanchette, S. (2008). A hydrogen Economy and its Impact on the World as we know it. Energy Policy, l36(2), 522-530.
11.    Chang, F. K. (2001). Chinese Energy and Asian Security. Orbis, 45(2), 211-240
12.    Chichester, G. (2006). Security of Energy Supplies, Particulary Gas 2006.
13.    Cornelius, P., & Story, J. (2007). China and Global Energy Markets. Orbis, 51(1), 5-20
14.    Correlje, A.. & Van der linde, C. (2006). Energy Supply Security and Geo Politics: A European perspective. Energy Policy, 34, 532-543
15.    Davidovic, S. (2008). China`s Energy Policy. 2-38
16.    Dickey, L. (2014). China takes steps toward realizing Silk Road ambitions. China Brief, 14(11), 3-4
17.    Dorian, J. P. et al. (2006). Global challenges in energy. Energy Policy, 34. 1984-1991.
18.    Favennec, J. P. (2005). Oil and Natural Gas Supply for Europe. Catalysis Today, 106. 2-9
19.    Garver, J. W. (2013). China-Iran Relations: Cautious friendship with America`s nemesis. China Report, 49(1), 69-88.
20.    Harold, S. W., & Nader, A. (2014). China and Iran: Economic, political, and military relations, santa monica, Calif.: RAND Corporation, OP-351-CMEPP, 2012. As of September 4.
21.    Hippel, D. V. et al. (2009). Energy security and sustainability in Northeast Asia. Energy Policy, 6719-6730.
22.    Holmes, J. R., & Yoshihara, T. (2008). China’s energy- driven soft power. Orbis, 52(1). 123-137.
23.    Hughes, L. (2009). The Four ‘R’s of Energy Security. Energy Policy, 37(6), 1-8
24.    Jian, Z. (2011). China`s energy security: Prospects, challenges, and opportunities, the brookings institution. 1-32.
25.    Jianhai, B., & Zweing, D. (2005). Managing China-U.S. energy competition in the Middle East. Washington Quarterly, Winter.
26.    Kahl Colin, H., Melissa, G. D., & Matthew, I. (2013). Atomic Kingdom: If Iran Builds the Bomb, Will Saudi Arabia Be Next?. Washington DC.: Center for New American Security.
27.    Keohane, R., & Nye, J. (2001). Power and interdependence, (3d ed.), United States: Harrisonburg.
28.    Kruyt, B. et al. (2009). "Indicators for energy security. Energy Policy, 37(8). 2166-2181.
29.    Mgnus, G., & Burnett, P .(2006). A Route to Riches on the new silk road. Financial Times, 15-58
30.    Mohamedi, F. (2009). China: A new model in overseas oil strategy. September, 11.
31.    Mouwad, J. (2010). New York Times. at:www.nytimes.com/2010/03/20/business/energy environment/20 saudi.html? page wanted=all.
32.    Nuttall. & William J., & Manz Devon L. (2008). A New energy security paradigm for the twenty-firstcentury. Technological Forecasting & Social Change, 75. 1091-1348
33.    Seznec, J. F. (2011). China and the gulf in 2010: A political economic survey. In Bryce Wakefield and Susan L. Levenstein, eds., China and the Persian gulf: Implications for the united states, Washington, D.C.: Woodrow Wilson International Center for Scholars, 54-61.
34.    Steg, L. (2008). Promoting household energy conservation. Energy Policy, 36(2), 4459-4453.
35.    Stracke, N. 2007. "Economic Jihad: A Security Challenge for Global Energy Security". in: Gulf Research Center (Ed). Energy Security. Security & Terrorism Research Bulletin, No .6, Dubai, August.
36.    Tata, S. (2013). Recalibrating American grand strategy: Softening US Policies toward Iran in Order to Contain China. Parameters, 42(4), 47-58.
37.    Truscot, P. (2009). European energy security. Royal United Institute for Defence and Security Studies, London: Routledge.
38.    Umbach, F. (2009). Global energy security and the implications for the EU. Energy Policy. In press, corrected proof. f Defense.
39.    Xinhua (2010). China, Arab states eye new `Silk Road` seek elevated ties, at:http://xinhua.com/english2010/china/2010-5-12/c‌-13290704.htm.
40.    Xinhua (2012). Iran oil ban triggers Chinese oil reserve concern. at: http://news.xinhuanet.com/english/indepth/2012-02-21/c-131423403.htm.
41.    Xuecheng, L. (2006). Chinas energy security and its grand strategy. Policy Analysis Brief.
42.    Xuecheng, L. (2017). China's energy security and its grand strategy.
43.    Yergin, D. (2006). Ensuring energy security. Foreign Affairs. March, April.