کنش‌های اجرایی در کودکان پایۀ اول ابتدایی با و بدون تجربۀ پیش‌دبستان

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 4، دوره 14، شماره 56، تیر 1397، صفحه 405-418   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

فاطمه نجاتی¹؛ زهرا هاشمی^{* 2}؛ مهناز اخوان تفتی³

¹کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی دانشگاه الزهرا (س)

²استادیار دانشگاه الزهرا (س)

³دانشیار دانشگاه الزهرا (س)

چکیده

این پژوهش با هدف مقایسه کنشهای اجرایی در ابعاد انعطافپذیری شناختی و حافظهکاری در دانش آموزان پایه اول ابتدایی با و بدون تجربه پیشدبستانی اجرا
95- شد. پژوهش از نوع علّی مقایسهای بود. جامعۀ آماری را تمام دانشآموزان عادی پایه اول دبستان در مدارس دولتی شهر تهران که در سال تحصیلی 96
مشغول به تحصیل بودند تشکیل دادند که از میان آنها 90 دانشآموز با تجربه و 90 دانشآموز بدون تجربۀ پیشدبستانی به روش نمونهبرداری خوشهای
چندمرحلهای انتخاب و آزمون شدند. انعطافپذیری شناختی بهوسیلۀ آزمون دستهبندی کارتهای ویسکانسین (گرانت و برگ، 1948 ) و حافظۀ کاری بهوسیلۀ
خردهآزمون مقیاس فراخنای ارقام وکسلر سنجیده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه نشان داد بین کنشهای اجرایی در ابعاد انعطافپذیری شناختی و حافظۀ
کاری در کودکان پایه اول دبستان با و بدون تجربۀ پیشدبستانی تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین در رابطه با نقش جنس تفاوت معناداری در کنشهای اجرایی
بین دو گروه دختران و پسران پایۀ اول دبستان با و بدون تجربۀ پیشدبستانی مشاهده نشد. میانگین نمرهها نشان داد دانشآموزان با تجربۀ پیشدبستانی در
مؤلفههای انعطافپذیری شناختی و حافظۀ کاری بهتر از دانشآموزان بدون تجربۀ پیشدبستانی عمل میکنند. بنابراین با توجه به نتایج بهدستآمده آموزشهای
پیشدبستانی بر تقویت کنشهای اجرایی کودکان موثر بوده است.

کلیدواژه‌ها

انعطافپذیری شناختی؛ حافظۀ کاری؛ دورة پیشدبستانی؛ کنشهای اجرایی

مراجع

اساسنامۀ پیش‌دبستانی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش (1387). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی.

اکبری، م.، عرفانی، ن. و بدوحی، ف. (1395). تأثیر آموزش‌های پیش‌دبستانی بر کاهش اختلالات ویژۀ یادگیری دانش‌آموزان دورۀ ابتدایی استان همدان. مجلۀ ناتوانی‌های یادگیری، 6(2)، 20- 7.

امینایی، ف.، و موسوی‌نسب، م. ح. (1393). مقایسۀ کنش‌های اجرایی دانش‌آموزان دارای اختلال خواندن با دانش‌آموزان عادی. فصلنامۀتازه‌هایعلومشناختی، 16(3)، 60- 53.

بررسی وضعیت پیش‌دبستانی با تأکید بر اسناد قانونی و وظایف سازمان بهزیستی و وزارت کشور (1393). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات اجتماعی.

بهرامی، م. ر. (1395). بررسی اثربخشی آموزش دورۀ پیش‌دبستانی بر مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان پایۀ اول ابتدایی شهرستان دیواندره در سال 95-94. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

پرویزی، ف.، لاجوردی، ل.، علیزاده‌زارع، م. و عشایری، ح. (1395). کنش‌های اجرایی در کودکان اتیسم: مقایسۀ توانایی طرح‌ریزی در کودکان اتیسم و کودکان طبیعی 6 تا 12 سال. فصلنامۀ طب توان‌بخشی، 5(1)، 108- 101.

تقی‌پور، ح.، کشاورزلشکناری، ر. و رشیدی، م. (1395). دورۀ پیش‌دبستانی گام اول پیشرفت تحصیلی. کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی.

تقی‌زاده، ط.، نجاتی، و.، محمدزاده، ع. و اکبرزاده‌باغبان، ع. (1393). بررسی سیر تحولی حافظۀ کاری شنیداری و دیداری در دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. فصلنامۀ پژوهشدرعلومتوان‌بخشی، 10(2)، 249- 232.

حج‌فروش، آ.، مهدوی، ص. و طلایی، آ. (1391). توسعه دورۀ پیش‌دبستانی در آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران (عوامل پیش برنده و بازدارنده). تهران: وزارت آموزش‌وپرورش (شورای عالی آموزش‌وپرورش).

حسنوندی، ص.، صالح‌اردستانی، س.، قاضی، ش.، حسنوند، ب. و یدی، ف. (1395). مقایسۀ کنش‌های اجرایی در دانش‌آموزان با و بدون ناتوانی‌های ویژۀ یادگیری همراه با مشخصۀ خواندن و نوشتن. فصلنامۀدانشگاهعلومپزشکیلرستان، 18(4)، 39- 30.

خانجانی، ز.، هاشمی، ت.، جنگی، ش. و بیات، آ. (1394). مقایسۀ حافظۀ کاری و توانایی سازماندهی و برنامه‌ریزی در کودکان با و بدون ناتوانی‌های یادگیری. فصلنامۀ سلامت روانی کودک، 2(4)، 102- 89.

رحمتی، ر. (1394). مقایسۀ کنش‌های اجرایی در دانش‌آموزان با و بدون مشکلات دست خط‌نویسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

روحی، آ. و بهنام هشجین، ع. (1390). تأثیر آموزش‌های پیش‌دبستانی بر رشد مهارت‌های شفاهی دانش‌آموزان آذری زبان در پایۀ اول ابتدایی. نوآوری‌هایآموزشی، 10(1)، 50- 25.

زارعکار، آ.، رحیمیان‌بوگر، آ. و قدرتی، م. (1394). مقایسۀ کنش‌های اجرایی، هوش هیجانی و تنظیم هیجان در بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و افراد عادی. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 23(4)، 134- 123.

سیاست‌های کلی ایجاد تحول در نظام آموزش‌وپرورش کشور مصوب مقام معظم رهبری (1392). نامۀ شمارۀ 22811/1 به ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام.

سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران (1391). نامه 98/279 وزارت آموزش‌وپرورش به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی.

شاهقلیان، م.، آزادفلاح، پ.، فتحی‌آشتیانی، ع. و خدادادی، م. (1390). طراحی نسخۀ نرم‌افزاری آزمون دسته‌بندی کارت‌های ویسکانسین: مبانی نظری، نحوۀ ساخت و ویژگی‌های روان‌سنجی. فصلنامۀ مطالعات روان‌شناسی بالینی، 4(1)، 134- 110.

شکوهی، غ. (1373). تعلیم و تربیت و مراحل آن. تهران: انتشارات آستان قدس رضوی.

شهودی‌مژدهی، ع.، مفیدی، ف. و علیزاده، ح. (1392). مقایسۀ مهارت نوشتاری در میان دانش‌آموزان پایۀ اول دبستان با و بدون تجربۀ پیش از دبستان. فصلنامۀ روان‌شناسی تربیتی، 9(28)، 14- 2.

صنیعی منفرد، س. (1394). بررسی اثربخشی برنامه تقویت انتقال توجه بر انعطاف‌پذیری رفتاری و شناختی در کودکان مبتلا به اتیسم با عملکرد بالا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

عابدی، آ.، ملک پور، م.، مولوی، ح.، عریضی، ح. و امیری، ش. (1387). مقایسۀ کنش‌های اجرایی و توجه در کودکان پیش‌دبستانی دچار ناتوانی‌های یادگیری عصب روان‌شناختی/تحولی با کودکان عادی. فصلنامۀ تازه‌های علوم شناختی، 10(2)، 48- 38.

عابدی، م.، صادقی، آ. و ربیعی، م. (1391). هنجاریابی آزمون هوشی وکسلر کودکان چهار در استان چهارمحال و بختیاری. مجلۀ دست‌آوردهای روان‌شناختی، 4(2)، 30- 19.

عبیدی‌زادگان، آ.، مرادی، ع. و فرنام، ر. (1387). بررسی کنش‌های اجرایی در بیماران تحت درمان با متادون. تازه‌های علوم شناختی، 10(3)، 81- 75.

عصاره، ع.، احمدی، غ. و عباس‌پور، ح. ع. (1392). تأثیر آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی و سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان دو‌زبانۀ اول ابتدایی. پژوهش‌های آموزش و یادگیری، 20(3)، 312- 303.

کاظم‌پور جهرمی، ع.، بیگدلی، آ. و رفیعی‌نیا، پ. (1393). مقایسۀ کنش‌های اجرایی و حافظۀ کاری افراد مبتلا به اختلال وسواسی جبری و افراد بهنجار. مجلۀروان‌شناسیبالینی، 7(2)، 92- 81.

کاکیا، ل. (1388). بررسی تأثیر آموزش قبل از دبستان بر درک مطلب و سرعت خواندن در پایۀ اول ابتدایی مدارس قم در سال تحصیلی 85-84. مدارس کارآمد، 3(7)، 111- 104.

کرمشائی، آ.، عابدی، آ. و یارمحمدیان، آ. (1393الف). تحول کنش‌های اجرایی در دختران و پسران پیش دبستانی و دبستانی (5 تا 12 ساله) مبتلا به اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی شهر اصفهان. فصلنامۀ تازه‌های علوم شناختی، 16(1)، 66- 58.

کرمشائی، آ.، عابدی، آ. و یارمحمدیان، آ. (1393ب). تحول کنش‌های اجرایی در کودکان بهنجار و فزون‌کنش: از پیش‌دبستان تا پایان دبستان. فصلنامۀ روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی، 11(42)، 218- 209.

مولایی‌تاجکوه، م. (1382). شناسایی نقاط قوت و ضعف برنامه‌های پیش‌دبستانی از طریق بررسی تأثیر آموزش‌وپرورش پیش‌دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایۀ اول تا سوم ابتدایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم.

میرزایی‌مشکول، ح. (1393). مقایسۀ کنش‌های اجرایی در کودکان دارای اختلال نارسایی توجه/بیش‌فعالی با سطوح خلاقیت. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.

نوده‌ئی، خ.، صرامی، غ. و کرامتی، ه. (1395). رابطۀ کنش‌های اجرایی و ظرفیت حافظۀ کاری با عملکرد خواندن دانش‌آموزان: نقش سن، جنس و هوش. فصلنامۀ روان‌شناسی شناختی، 4(3)، 10- 1.

 

Altemeier, L. E., Abbott, R. D., & Berninger, V. W. (2008). Executive functions for reading and writ­ing in typical literacy development and dyslexia. Journal of Clinical and Experimental Neuropsy­chology, 30(5), 588-606.

Blair, C., & Raver, C. C. (2014). Closing the achieve­ment gap through modification of neurocognitive and neuroendocrine function: Results from a clus­ter randomized controlled trial of an innovative approach to the education of children in kinder­garten. Cognitive Developlment, 9(11), 112-125.

Bos, K. J., Fox, N., Zeanah, C. H., & Nelson, C. A. (2009). Effects of early psychosocial deprivation on the development of memory and executive function. Frontiers in behavioral neuroscience, 3)16(, 223- 235.

Buckrop, J., Roberts, A., & LoCasale-Crouch, J. (2016). Children’s preschool classroom experi­ences and associations with early elementary spe­cial education referral. Early Childhood Research Quarterly, 36, 452-461.

Burchinal, M., Vandergrift, N., Pianta, R., & Mashburn, A. (2010). Threshold analysis of asso­ciation between child care quality and child out­comes for low-income children in pre-kindergar­ten programs. Early Childhood Research Quar­terly, 25(2), 166-176.

Dawson, P., & Guare, R. (2010). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to as­sessment and intervention. Guilford Press.

Dehn, M. J. (2011). Working memory and academic learning: Assessment and intervention. John Wiley & Sons.

Dennis, J. P., & Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3), 241-253.

Duncan, R. J., McClelland, M. M., & Acock, A. C. (2017). Relations between executive function, be­havioral regulation, and achievement: Moderation by family income. Journal of Applied Develop­mental Psychology, 49, 21-30.

Eling, P., Derckx, K., & Maes, R. (2008). On the his­torical and conceptual background of the Wiscon­sin Card Sorting Test. Brain and Cognition, 67(3), 247-253.

Espy, K. A., Kaufmann, P. M., Glisky, M. L., & McDiarmid, M. D. (2001). New procedures to as­sess executive functions in preschool children. The Clinical Neuropsychologist, 15(1), 46-58.

Fay-Stammbach, T., Hawes, D. J., & Meredith, P. (2017). Child maltreatment and emotion socialization: asso­ciations with executive function in the preschool years. Child Abuse & Neglect, 64, 1-12.

Fleer, M., Veresov, N., & Walker, S. (2017). Re-con­ceptualizing executive functions as social activity in children's play worlds. Learning, Culture and Social Interaction, 14, 1-11.

Fuller, B., Bein, E., Bridges, M., Kim, Y., & Rabe-Hesketh, S. (2017). Do academic preschools yield stronger benefits? Cognitive emphasis, dosage, and early learning. Journal of Applied Develop­mental Psychology, 52, 1-11.

Gan, Y., Liu, Y., & Zhang, Y. (2004). Flexible coping responses to severe acute respiratory syndrome‐related and daily life stressful events. Asian Jour­nal of Social Psychology, 7(1), 55-66.

Gathercole, S. E., Pickering, S. J., Ambridge, B., & Wearing, H. (2004). The structure of working memory from 4 to 15 years of age. Developmental Psychology, 40(2), 177.

Grant, D. A., & Berg, E. (1948). A behavioral analysis of degree of reinforcement and ease of shifting to new responses in a Weigl-type card-sorting prob­lem. Journal of Experimental Psychology, 38(4), 404.

Groth-Marnat, G. (2003). The psychological report: Encyclopedia of psychological assessment. Thou­sand Oaks, CA: Sage.

Hughes, C., & Ensor, R. (2011). Individual differences in growth in executive function across the transi­tion to school predict externalizing and internaliz­ing behaviors and self-perceived academic suc­cess at 6 years of age. Journal of Experimental Child Psychology, 108(3), 663-676.

Jacob, R., & Parkinson, J. (2015). The potential for school-based interventions that target executive function to improve academic achievement: A re­view. Review ofEducational Research, 85, 512–552

Klingberg, T., Fernell, E., Olesen, P. J., Johnson, M., Gustafsson, P., Dahlström, K., & Westerberg, H. (2005). Computerized training of working memory in children with ADHD-a randomized, controlled trial. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 44(2), 177-186.

Locozi, A. (2016). Effective factors in better perfor­mance in students with learning disability. Jour­nal of Learning, 23, 45-53.

Melby-Lervåg, M., & Hulme, C. (2013). Is working memory training effective? A meta-analytic re­view. Developmental Psychology, 49(2), 270.

Moffitt, T. E., Arseneault, L., Belsky, D., Dickson, N., Hancox, R. J., Harrington, H., & Sears, M. R. (2011). A gradient of childhood self-control pre­dicts health, wealth, and public safety. Proceed­ings of the National Academy of Sciences, 108(7), 2693-2698.

Nyhus, E., & Barceló, F. (2009). The Wisconsin Card Sorting Test and the cognitive assessment of pre­frontal executive functions: A critical update. Brain and Cognition, 71(3), 437-451.

Obradović, J., Sulik, M. J., Finch, J. E., & Tirado-Strayer, N. (2017). Assessing students' executive functions in the classroom: Validating a scalable group-based procedure. Journal of Applied Devel­opmental Psychology, 53(2), 10-19.

Ozonoff, S., & McEvoy, R. E. (1994). A longitudinal study of executive function and theory of mind de­velopment in autism. Development and Psycho­pathology, 6(3), 415-431.

Pellicano, E., Kenny, L., Brede, J., Klaric, E., Lichwa, H., & McMillin, R. (2017). Executive function predicts school readiness in autistic and typical preschool children. Cognitive Development, 43, 1-13.

Purpura, D. J., Schmitt, S. A., & Ganley, C. M. (2017). Foundations of mathematics and literacy: The role of executive functioning components. Journal of Experimental Child Psychology, 153, 15-34.

Reynolds, A. J., Temple, J. A., Ou, S. R., Arteaga, I. A., & White, B. A. (2011). School-based early child­hood education and age-28 well-being: Effects by timing, dosage, and subgroups. Science, 333(6040), 360-364.

Rimm-Kaufman, S. E., Curby, T. W., Grimm, K. J., Nathanson, L., & Brock, L. L. (2009). The contri­bution of children’s self-regulation and classroom quality to children’s adaptive behaviors in the kin­dergarten classroom. Developmental Psychology, 45(4), 958.

Sakong, J., Kang, P. S., Kim, C. Y., Hwang, T. Y., Jeon, M. J., Park, S. Y., & Chung, J. H. (2007). Evalua­tion of reliability of traditional and computerized neurobehavioral tests. Neurotoxicology, 28(2), 235-239.

Sammons, P., Siraj‐Blatchford, I., Sylva, K., Melhuish, E., Taggart, B., & Elliot, K. (2005). Investigating the effects of pre‐school provision: using mixed methods in the EPPE research. International Jour­nal of Social Research Methodology, 8(3), 207-224.

Seidman, L. J. (2006). Neuropsychological functioning in people with ADHD across the lifespan. Clinical Psychology Review, 26(4), 466-485.

Shah, H. K., Domitrovich, C. E., Morgan, N. R., Moore, J. E., Rhoades, B. L., Jacobson, L., & Greenberg, M. T. (2017). One or two years of participation: Is dosage of an enhanced publicly funded preschool program associated with the academic and execu­tive function skills of low-income children in early elementary school?. Early Childhood Re­search Quarterly, 40, 123-137.

Strauss, E., Sherman, E. M., & Spreen, O. (2006). A compendium of neuropsychological tests: Admin­istration, norms, and commentary. American Chemical Society.

Vandenbroucke, L., Verschueren, K., & Baeyens, D. (2017). The development of executive functioning across the transition to first grade and its predic­tive value for academic achievement. Learning and Instruction, 49, 103-112.

Wechsler, D. (1945). A standardized memory scale for clinical use. Journal of Psychology, 19(1), 87-95.

Weiland, C., & Yoshikawa, H. (2013). Impacts of a pre­kindergarten program on children's mathematics, language, literacy, executive function, and emo­tional skills. Child Development, 84(6), 2112-2130.

Zelazo, P. D., & Carlson, S. M. (2012). Hot and cool executive function in childhood and adolescence: Development and plasticity. Child Development Perspectives, 6, 354–360.

Zong, J. G., Cao, X. Y., Cao, Y., Shi, Y. F., Wang, Y. N., Yan, C., & Chan, R. C. (2010). Coping flexi­bility in college students with depressive symp­toms. Health and Quality of Life Outcomes, 8(1), 66.